Buổi trưa hè, tôi có hẹn một cô bạn đi cafe, lần đầu gặp nhau chúng tôi không nói gì nhiều về cá nhân mà cô ta hỏi tôi về vũ trụ. Và tôi bắt đầu những bài viết của mình với mong muốn cái gì đó bao la. Đó trở thành nguồn cảm hứng khiến tôi nghĩ về sự thất bại của chiến dịch vỉa hè, nếu như ông Đoàn Ngọc Hải vẫn tiếp tục bỏ qua chiều kích xã hội học. Thật lòng xin lỗi những người ủng hộ ông ấy, nhưng đôi khi trong cuộc sống ngoài niềm tin ra chúng ta cần phải có lý tính. Đôi khi một kết quả Z không phải do nguyên nhân A hay B, mà nó đến từ một nguyên nhân khác là Z. Nhưng do sự hạn chế của góc nhìn mà chúng ta thường hay kết luật, kết quả của Z đến từ A hay B.
Có một câu chuyện, vào gia đoạn thập niên 90 tại Mỹ, nhiều chuyên gia dự đoán rằng tỷ lệ tội phạm sẽ gia tăng. Nhưng thật bất ngờ, tỷ lệ tội phạm lại giảm sau lời dự đoán đó. Các chuyên gia tâm lý học tội phạm cho rằng nhờ việc tăng cường cảnh sát quản lý ở các thành phố, các chuyên gia kinh tế học cho rằng kinh tế phát triển nhưng chỉ riêng những nhà xã học cho rằng nó xuất phát từ việc chấp nhận việc phá thai hợp pháp từ 20 năm trước. Đó chính là tác động của hiệu ứng cánh bướm mà đến 20 năm sau chúng ta mới thấy được kết quả. Với quan điểm của riêng tôi, không phải lý do dến từ cách giải thích của các nhà xã hội học, mà tôi nghĩ nó tồn tại tất cả lý do trên và lý do nào cũng đóng vai trò rất quan trọng để dẫn đến việc giảm tỷ lệ tội phạm ở Mỹ. Nhưng cách nhìn của nhà xã hội học tương đối độc đáo, họ đến nói rằng chúng ta đang bị hạn chế góc nhìn, cũng như phương thức mà chúng ta đang thực hiện trong chiến dịch vỉa hè.
Xã hội Việt Nam là một câu chuyện khác, nó khác hoàn toàn ở xã hội phương Tây hay một thành phố nào đó tiêu biểu ở phương Đông. Kết cấu của xã hội Việt Nam liên quan đến cả cách quy hoạch đô thị về hệ thống công cộng, kiến trúc và xe máy. Điều này có nghĩa khi chiến dịch vỉa hè xuất hiện nó sẽ tác động mang tính cộng hưởng đến những mặt kia. Để phân tích kỹ hơn chúng ta cần phải hiểu mặt chức năng về mặt xã hội học.
Khi hệ thống phương tiện công cộng hạn chế, cơ sở hạ tầng tại thành phố Hồ Chí Minh lại nhỏ hẹp và đông đúc, sự đáp ứng của cơ sở hạ tầng với sự gia tăng dân số tại thành phố là một cán cân tỷ lệ nghịch, thì việc lựa chọn xe máy luôn là giải pháp hợp lý cho việc di chuyển và xe máy cũng là sự lựa chọn phù hợp với thu nhập cá nhân hiện ở Việt Nam. Nên chiến dịch vỉa hè muốn thành công thì phải hạn chế được xe máy, nhưng cách giải quyết thì hóc búa vì hệ thống giao thông công cộng lại không đám ứng được tính hữu ích của mình. Cộng với việc cung cấp những bãi đậu xe của thành phố dường như đang bị thao túng bởi chính trị dạng mafia, tôi nghĩ đó là một sự thật chúng ta cần phải mạng dạng nhìn nhận và kiên quyết.
Khi trong tâm lý người Việt Nam có xu hướng sở hữu nhà hơn là một căn hộ chung cư, mặc dù ngôi nhà ấy trong những con hẻm. Sự tập trung ấy, đã vô tình dẫn đến dạng kinh tế tiểu thương, mang tính chất buôn bán nhỏ lẻ và có tính di chuyển. Theo quan điểm của tôi, hàng rong chỉ là một phần trong hình ảnh kinh tế tiểu thương đó. Ở thành phố Hồ Chí Minh, chỉ cần chạy vào những con hẻm bạn có thể thấy người dân luôn tận dụng mọi thứ để kinh doanh mua bán, không phải chỉ có ở những con đường lớn. Rõ ràng quy hoạch thành phố có vấn đề, nhưng việc chúng ta không thể cấm đoán và điều này liên quan đến trình độ dân trí và kinh tế. Giống như Singapore khi giải toả và kiên quyết di dời người dân sống tại các chung cư, chúng ta đang gặp khó khăn như thế. Kinh tế Việt Nam vẫn còn quá yếu để giải toả mặt bằng cho việc phát triển cơ sở hạ tầng.
Sự tham lam về phát triển cũng đẩy thành phố đến bờ vực. Điều này cần phải quan tâm. Thành phố hãy đẩy những ngành không trọng tâm chuyển về các tỉnh thành lân cận, như Bình Dương, Biên Hoà, Tây Ninh, Long An và nếu muốn một sự bền vững thì Cần Thơ sẽ là sự lựa chọn tốt, nhưng sẽ hơi khó vì đó là một bài toán kinh tế khách nữa nếu kết nối đường tuyến cao tốc Cần Thơ và thành phố Hồ Chí Minh. Đó là điều mà ngay cả chính tôi cần viết một bài phản biện về việc kêu gọi nhập của cư của ông Nguyễn Thiện Nhân, đây là một bối cảnh lịch sử khác, không phải thuộc về giai đoạn phong kiến. Có nghĩa là chúng ta đóng cửa thì chúng ta sẽ chết, ở đây các xiết chặt nhập cư để nội định năng lực nội tại rồi tiếp tục mở cửa để phát triển tiếp, cứ theo đà này thành phố sẽ vỡ quy hoạch trong tương lai.
Thành phố Hồ Chí Minh hoàn toàn khác với những thành phố khác. Nếu như ở Đà Nẵng hay Cần Thơ, tôi tin chiến dịch vỉa hè sẽ có khả năng thành công cao vì tính văn hoá của nó. Chiến dịch vỉa hè muốn thành công thì cần phải quay về nền tảng của nó, lý do tồn đọng của nó là ở đâu, chứ không phải suy nghĩ theo kiểu, tội phạm là cứ đổ lỗi do cảnh sát yếu mà trách nhiệm phải thuộc về toàn xã hội. Thành phố cần có chính sách phát triển cơ sở hạ tầng mạnh, đáp ứng những mặt hạn chế, công tác chuyển đổi ngành nghề, tuyên truyền tốt và cần thực hiện cương quyết trong vấn đề ra quân như ông Đoàn Ngọc Hải mới thành công. Nhưng thật lòng mà nói, trong xã hội này rất cần những người như ông ấy.
Tác giả: Đỗ Sơn Trà
*Featured Image: Pexels
📌 Ủng hộ tác giả và Triết Học Đường Phố ➡️ http://bit.ly/donateTHDP
📌 Tham gia viết bài cùng Triết Học Đường Phố ➡️ http://bit.ly/2KTJCN2
