Cái tôi tâm linh (Bản ngã) – Vật cản lớn trên con đường tu tập

Cái tôi tâm linh là gì?

Tâm linh là một con đường khó khăn với mục tiêu là tìm thấy bản chất của chính mình và có được bình an cùng với phúc lạc nội tại. Điều tất yếu là con đường nào cũng có những trở ngại, những cái bẫy, những vật đánh lạc hướng nhất định. Theo trải nghiệm của mình trong hành trình tìm kiếm bản thân, mình nhận thấy một vật cản phổ biến, một cột mốc quan trọng khá khó khăn ai cũng gặp phải để vượt qua đó chính là “bẫy bản ngã/ego trap” hay còn gọi là “cái tôi tâm linh.”

Bản ngã là một thực thể rất tinh vi, nó mang tính ngụy biện và lừa dối nên nhiều vị còn gọi nó là Ngụy ngã. Thông thường ta vướng vào cái tôi này bằng cách đồng hóa mình với các hình ảnh về vật chất, danh tiếng hay cấp bậc xã hội. VD: tôi là người giàu có, tôi là một ông sếp, tôi là người nghèo hèn, tôi sở hữu chiếc xe này, cô vợ này là của tôi,… Mục đích của con đường tâm linh là dần loại bỏ sự dính mắc với những điều này và nhận thức bản thân khỏi cái tôi đó. Chúng ta bắt đầu ít chú trọng vào vật chất hơn, với lối sống dần trở nên “tâm linh” hơn bằng cách rèn luyện các phẩm hạnh, các con đường tu tập khác nhau, tiếp cận nhiều khái niệm về tâm linh. Đây là lúc Bản ngã bắt đầu âm thầm hoạt động. Khi bị loại bỏ khỏi mục tiêu vật chất, cái tôi này nhanh chóng cảm thấy trống rỗng, không còn gì để bám víu, và nó chuyển sang đồng hóa mình với các hình ảnh về đạo đức, các giáo phái tâm linh, các khái niệm triết học hay các khả năng thần thông. Ví dụ như tôi là một người khiêm tốn, tôi rất từ bi, tôi là Phật tử chính thống, tôi là một người cứu giúp nhân loại, tôi luôn chánh niệm, tôi tâm linh cho nên tôi siêu việt hơn người khác, hay tìm cách để khai mở con mắt thứ 3, tu luyện để đạt các khả năng đặc biệt. So sánh hay ganh đua về trình độ tâm linh cũng là biểu hiện của điều này. Từ mục đích thoát khỏi hình tướng và trở về vô ngã, ta chuyển sang dính mắc vào một số hình tướng khác, đây chính là cấu trúc của Bản ngã. Ta bị lừa một cách ngoạn mục, nói đúng hơn là ta tự lừa chính mình.

Lúc trước ta nghĩ mình giàu và phán xét ghét bỏ kẻ nghèo, nay ta nghĩ mình đạo đức và phán xét ghét bỏ kẻ thiếu đạo đức. Lúc trước ta cảm nhận mình là một ông sếp và tự mãn vì điều đó, nay ta tự mãn về việc mình có hiểu biết tâm linh hơn người. Ta có xu hướng phán xét, ghét bỏ hay chê bai những thứ “không đúng chất tâm linh.” Những điều này khiến ta tách biệt với mọi thứ, với đời sống vì ở đây đã xuất hiện “cái tôi” và “cái không tôi”. Những biểu hiện cạnh tranh, phán xét hay so sánh này như ta đã biết là biểu hiện của Bản ngã về mặt vật chất, nhưng khi đóng vở kịch tâm linh thì nó biểu hiện một cách tinh vi và khó nắm bắt hơn. Điều này minh chứng cho tại sao lại có chiến tranh về tôn giáo, mâu thuẫn giữa các học thuyết tâm linh khác nhau, hay một đạo lại chia ra nhiều nhánh và bè phái đôi khi là đối lập nhau và mâu thuẫn sâu sắc (như là chiến tranh giữa các nhánh của Hồi giáo). Mục đích của mỗi tôn giáo đều là tìm kiếm sự thật, nhưng khi con người còn bám chấp vào các giáo điều, các quan điểm, ngôn từ và thuật ngữ, thì sẽ không nhận ra tất cả chỉ là bảng chỉ đường, là ngón tay chỉ về sự thật, và Sự thật chỉ có thể thông qua trải nghiệm chứ không phải qua việc nắm bắt thật nhiều kiến thức.

Trong các cuốn sách tâm linh của Eckhart Tolle nhắc đến khái niệm về thời gian tâm lý. Thời gian tâm lý này khác với thời gian đồng hồ dành cho sinh hoạt, nó hoạt động dựa trên tương lai và quá khứ. Tương lai và quá khứ chỉ tồn tại khi ở đó tồn tại một cái tôi, một hình ảnh để suy tưởng và phóng chiếu. Đó là cái đã mang ta đi khỏi bình yên của thực tại, khỏi việc nhìn thấy, cảm nhận những gì đang là và hợp nhất với sự hiện hữu tự nhiên. Nó khiến ta có xu hướng suy nghĩ liên miên một cách nghiện ngập, cho đến khi ta kiệt sức. Thường thì ta sẽ suy nghĩ về hình ảnh vai trò “ông sếp” của mình, hay là điều mà ta đang ham muốn sở hữu, nhưng khi bị chi phối bởi cái tôi tâm linh, tâm trí lại sống trong những suy tưởng về một hình ảnh đạo đức được mọi người kính trọng, hay quẩn quanh suy luận về các khái niệm triết học.

Mình đã thực sự dính vào cái tôi tâm linh này khá lâu và mắc bẫy liên tục trong quá trình tu tập của bản thân. Ngay cả khi trong một vai trò là một tác giả viết Blog hay làm video youtube, mình đã tạo cho bản thân một hình ảnh về con người đặc biệt, đáng trọng, thông thái, hiểu biết,… và chìm sâu với những suy tưởng về hình ảnh đó. Nó cũng làm mình so đo, phán xét những hành động vô minh của người khác nhiều hơn, và lại khiến chính mình hành động một cách vô minh không kém. Hình ảnh đó làm mình xa cách với mọi người cùng với đời sống hơn là kết nối với họ.

Danh tiếng cũng đã làm mình lạc lối. Thực sự mình đã thích thú khi được vài người ngưỡng mộ hay khen ngợi, nhưng điều đáng nói là mình đã lấy nó làm mục đích để hướng tới một cách vô thức, và cố gắng viết bài hay tạo ra sản phẩm chỉ để được khen ngợi. Điều này làm lệch lạc đi mục đích ban đầu của mình là viết để thỏa lòng chia sẻ những gì mình học được, rèn luyện kỹ năng và giúp đỡ mọi người khi đọc và xem được những sản phẩm của mình. Khi như vậy mình không tận hưởng quá trình nữa mà liên tục trong các trạng thái tiêu cực sinh ra từ mâu thuẫn với chính mình khi bị giằng xé giữa hai đối cực thỏa mãn và thất vọng.

Đây là những điều mình đã nghiệm ra được từ chính bản thân. Những cái bẫy này rất tinh vi và khó nhận biết khi hoạt động dưới cái nhãn tâm linh. Việc cần làm là phải ý thức về hành động của bản thân từng khoảnh khắc. Chỉ khi đứng ở một điểm nhìn cao hơn, điểm nhìn của nhận thức, ta mới thấu triệt được bản chất của chính mình. Học cách nghe nhiều hơn là nói, cảm nhận nhiều hơn là lý luận, thấy nhiều hơn là chỉ nhìn, hướng chú ý vào chính mình thay vì phán xét kẻ khác. Tất cả tóm gọn ở 2 chữ “Biết mình”.

Tác giả: Bá Kỳ
Edit: THĐP

Ảnh: Noah Silliman

Xem thêm

💎 [THĐP Translation] 10 điều bullshit nhiều người theo đuổi “tâm linh” dễ mắc phải (Phần 1/2)
💎 [THĐP Translation] 10 điều bullshit nhiều người theo đuổi “tâm linh” dễ mắc phải (Phần 2/2)