Vincent Willem van Gogh (Tiếng Hà Lan: [ˈvɪnsɛnt ˈʋɪləm vɑn ˈɣɔx] 30 tháng 3 năm 1853 – 29 tháng 7 năm 1890) là một danh hoạ Hà Lan thuộc trường phái hậu ấn tượng. Nhiều bức tranh của ông nằm trong số những tác phẩm nổi tiếng nhất, được yêu thích nhất và cũng đắt nhất trên thế giới. (Wiki)
Nguồn thông tin toàn diện nhất về Van Gogh là thư từ giữa ông và em trai, Théo. Tình bạn lâu dài của họ, và hầu hết những gì được biết đến là tư tưởng và triết lý nghệ thuật của Vincent, được ghi lại trong hàng trăm bức thư trao đổi từ năm 1872 đến năm 1890. Théo là một đại lý nghệ thuật và cung cấp cho anh trai sự hỗ trợ về tài chính và tình cảm, và tiếp cận với những người có ảnh hưởng trong bối cảnh nghệ thuật đương đại. (Theo Wiki)
Những lá thư này đã được tập hợp thành sách. Triết Học Đường Phố xin giới thiệu đăng tải nhiều kỳ cuốn Thư gửi em trai Théo được Sơn Ca chuyển ngữ từ tiếng Pháp, cuốn Lettres à son frère Théo, nhà xuất bản Gallimard, tái bản năm 2008.
LA HAYE
Tháng 8/1872 đến tháng 5/1873
Tháng 8/1872
Cảm ơn thư của em, anh rất vui khi biết rằng em trở về an toàn. Mấy ngày đầu anh có cảm giác thiếu vắng em, thật lạ khi không còn được gặp em vào buổi trưa nữa.
Chúng ta đã trải qua những ngày tuyệt vời cùng nhau, xen giữa những cơn mưa, có thể đi dạo và nhìn ngắm nhiều thứ.
Thời tiết thật khủng khiếp. Lúc này đây anh có cảm nhận sâu sắc rằng những cuộc dạo chơi của em ở Oisterwijk sẽ chẳng làm em hài lòng. Hôm qua, chúng anh đã phải rất cố gắng cho buổi triển lãm: đèn chiếu sáng và pháo hoa phải hoãn lại vì thời tiết tệ hại, nghĩa là em đã đúng khi không ở lại đợi.
***
Tháng 1/1873
Một năm mới tốt lành đã bắt đầu với anh. Họ đã trả anh thêm 10 florins (có nghĩa là bây giờ anh kiếm được 50 florins mỗi tháng), và trên cả niềm vui ấy, anh còn được lĩnh thêm 50 florins tiền thưởng. Thật tuyệt vời đúng không? Như vậy anh có thể hy vọng mình sẽ tự xoay sở việc chi tiêu. Anh rất vui vì em làm cùng công ty. Đó là một công ty rất tốt, nơi mà chúng ta càng làm việc ở đó chúng ta càng cảm thấy mình thực sự đam mê. Ban đầu có thể hơi khó khăn hơn ở những nơi khác, nhưng chúng ta cần bền bỉ.
LONDON (Tháng 6/1873 – Tháng 5/1875)
Ngày 13/6/1873
Hiện tại anh đã tìm được một chỗ ở khá hài lòng. Có vài người khác nữa, đặc biệt là ba người Đức yêu âm nhạc. Họ chơi piano và ca hát. Tụi anh đã trải qua những buổi tối tuyệt vời. Anh không bận bịu nhiều như ở La Haye: chỉ phải có mặt ở cửa hàng từ 9h sáng đến 6h tối, và vào thứ 7 anh kết thúc công việc lúc 4h chiều. Anh sống ở một vùng ngoại ô tương đối thanh bình của London.
Cuộc sống ở đây quả là đắt đỏ, riêng chuyện nhà cửa đã ngốn của anh mất 18 shillings mỗi tuần, thêm nữa lại còn phải chi trả cho việc giặt giũ, và anh phải ăn ở bên ngoài. Chủ nhật tuần trước anh đi cùng ông chủ, ông Obach, về miền quê ở Boxhill, nơi là một ngọn đồi rộng lớn nằm cách London khoảng 6 tiếng. Có những phần đồi trắng phấn bởi đá vôi, và được bao phủ một bên bởi những tán cọ, còn bên kia là rừng sồi cao vút. Xử sở này thật diệu kỳ, khác xa với Hà Lan và Bỉ. Ở khắp nơi, tụi anh đều có thể tìm thấy những công viên rất đẹp với nhiều cây cổ thụ và những tán cây rậm rạp, nơi anh có thể đi dạo. Ở Pentecôte, anh đã có một cuộc du ngoạn thú vị cùng mấy người Đức, nhưng các quý ông này tiêu tiền hơi quá tay. Từ nay về sau anh sẽ chẳng đi chơi với họ nữa.
***
Ngày 13/9/1873
Ôi, người bạn tri kỷ của anh (*), anh rất muốn em tới đây thăm “nhà” mới của anh, mà anh nghĩ rằng em đã được nghe ai đó kể về. Bây giờ anh đã có một căn phòng hệt như những gì anh đã mong ước bấy lâu, không có mái nghiêng của những căn phòng trên tầng áp mái, và không có giấy dán tường xanh lơ viền xanh lá cây. Anh ở trọ tại nhà của những người rất dễ mến. Dạo trước, anh đi chèo thuyền dọc sông Tamise cùng với 2 người Anh. Thật là tuyệt vời.
Sức khỏe của anh rất tốt và anh có một căn hộ ưng ý. Anh chẳng có lý do gì phải phàn nàn ở đây, cho dù công việc ở cửa hàng kém thú vị hơn ở La Haye. Sau này, nếu việc bán tranh đem lại lợi nhuận, anh có thể quay trở lại với những công việc khiến mình cảm thấy hữu ích hơn. Và anh không biết miêu tả thế nào cho em hay về cảm giác thú vị biết bao khi khám phá London, người Anh, cách mà họ làm ăn và sinh sống. Nó thực sự khác những gì đang diễn ra trên quê hương mình.
***
Tháng 1/1874
Anh yêu thích trò chuyện với em lâu dài về nghệ thuật, chúng ta phải trao đổi về nó thường xuyên hơn nữa trong những lá thư. Hãy ngắm nhìn những điều đẹp đẽ thật sâu hơn nữa, hầu hết mọi người không để ý nhiều đến điều này.
Hãy tiếp tục những chuyến đi dạo và nuôi dưỡng tình yêu với thiên nhiên, đó là cách tốt nhất để học tất cả những gì cơ bản về nghệ thuật.
Những người họa sĩ hiểu thiên nhiên và yêu mến thiên nhiên, bởi nó dạy chúng ta cách “thấu cảm”. Lưu ý rằng, trong số các họa sĩ, có những người không thể sáng tác được gì ngoài những bức tranh đẹp, họ không có khả năng tạo ra những bức tranh tồi tệ, tựa như việc trong đám đông hỗn loạn của nhân gian tồn tại những con người chỉ biết làm mỗi một việc, đấy là việc tốt.
Quay trở lại chuyện của anh, anh vẫn khỏe, anh có một căn hộ tốt và thật vui cho anh khi khám phá London, phong cách sống Anh và cả người Anh. Trên hết là thiên nhiên, nghệ thuật, và thi ca. Nếu thế mà vẫn chưa đủ thì có thể còn là điều gì nữa cơ chứ?
Nhưng anh không quên Hà Lan, đặc biệt là La Haye và Brabant.
Chuyển ngữ: Sơn Ca
(*) nguyên văn Van Gogh dùng từ Mon vieux.
Thích nhất đoạn này.
“Lưu ý rằng, trong số các họa sĩ, có những người không thể sáng tác được gì ngoài những bức tranh đẹp, họ không có khả năng tạo ra những bức tranh tồi tệ, tựa như việc trong đám đông hỗn loạn của nhân gian tồn tại những con người chỉ biết làm mỗi một việc, đấy là việc tốt.”