“Ông Trời ơi, ta hận người!”

Featured image: AFP/Juni Kriswanto

30 tháng 12 năm 2014. Năm 2014 sắp sửa kết thúc, người người trên đường về quê nhà để đón năm mới. Nhưng ông Trời dường như thật tàn nhẫn. Chuyến bay QZ8501 với 155 hành khách cùng đội bay 7 người đã gặp nạn… Một năm buồn cho ngành hàng không thế giới, và đặc biệt là đối với những người anh em Đông Nam Á của chúng ta… (cả 3 chuyến tai nạn máy bay năm nay đều là của những hãng hàng không Malaysia)..

“Ông Trời ơi, ta hận người!” Vợ mất chồng, cha mẹ mất con, anh mất em…Không ai có thể trách những người thân của các hành khách xấu số trong chuyến bay QZ8501 nếu như họ thốt ra lời oán trách kia…

Chao ôi! Thương thay! Buồn thay! Cho dù có biết rằng:

“Thiên địa bất nhân

Dĩ vạn vật vi sô cẩu.”

(Tạm dịch: Trời đất không có nhân. Coi vạn vật như loài chó rơm.)

— Lão Tử, Đạo Đức Kinh – Chương 5

Tạo Hoá, Cuộc Đời, ông Trời – hay dưới bất kỳ cái tên nào, ta đều cảm thấy có một cái vô hình gì đó thật lạnh lùng, thật tàn nhẫn mỗi khi chứng kiến những mất mát, đau khổ của đồng loại… Chẳng thế mà Nguyễn Du đã phải than:

“Ngẫm hay muôn sự tại Trời.

Trời kia đã bắt làm người có thân.

Bắt phong trần, phải phong trần,

Cho thanh cao, mới được phần thanh cao.”

— Nguyễn Du,  Truyện Kiều

‘Ngẫm hay muôn sự tại Trời’… Những giây phút như thế này ta mới thật thấy loài người chúng ta thật mỏng manh, yếu ớt làm sao trong cái vũ trụ này…

Hơn hai ngàn năm trước, Seneca,  một triết gia La Mã cổ đại có bàn về Nữ Thần Số Mệnh (The Goddess of Fortune). Tương truyền Nữ Thần Số Mệnh là con gái đầu lòng của Thuỷ Vương (Poseidon – theo thần thoại Hy Lạp, hay Jupiter – theo thần thoại La Mã). Nữ Thần Số Mệnh có biểu tượng là một người đàn bà, một tay cầm Sừng Dê chứa đầy hoa quả, tiền vàng (Cornucopia – tượng trưng cho sự may mắn, đầy đủ, no ấm, viên mãn), một tay cầm cái Bánh Lái Số Phận (rudder – or Wheel of Fortune). Seneca cho rằng Nữ Thần Số Mệnh có thể dùng Sừng Dê để ban phước lành, may mắn cho con người; nhưng bà cũng có thể có lúc bất chợt đánh Bánh Lái Số Phận, thay đổi quỹ đạo cuộc đời của chúng ta và lạnh lùng cười nhìn chúng ta tiêu vong…

“Không có gì là Nữ Thần Số Mệnh không dám làm cả…” — Seneca

Chúng ta đau khổ là bởi vì chúng ta bị bất ngờ khi Số Mệnh cuốn phăng ta đi ngược với ước vọng của chúng ta. Có ai khi tạm biệt người một người bạn lên chuyến bay QZ8501 kia, lại nghĩ rằng có thể đây là lần cuối mình gặp lại anh bạn của mình…

Vì thế mà Seneca khuyên chúng ta rằng: Này các người, mỗi sáng thức dậy hãy nghĩ về mọi khả năng, nghĩ về những điều tồi tệ nhất, để khi chúng xảy ra ta không bị bất ngờ…

Cá nhân kẻ cầm bút này tuy nhận rằng Seneca có thể có phần có lý rằng Số Phận nhiều khi trái khoáy, tàn nhẫn nhưng vẫn có phần không muốn chấp nhận ông… Làm sao có thể như Tạo Hoá để mà lạnh lùng vô cảm trước những đau thương của đồng loại? Luôn luôn nghĩ về những điều tồi tệ nhất? Có lẽ ít người đủ dũng cảm để mỗi sáng thức dậy và nghĩ là ngày hôm này anh ta có thể sẽ lìa đời, hay anh ta có thể sẽ mất một người bạn thân…

Dù ta có đồng ý với Lão Tử, có đồng ý với Seneca hay không thì ít nhất có lẽ cũng phải đều chấp nhận rằng nhiều khi quả thật ta cảm thấy có Số Mệnh, nhiều khi có vẻ vô cớ gặp vận rủi… Nhận ra điều đó ta mới thấy rằng chúng ta tuy khôn ngoan cải tạo được thế giới này theo ý mình, nhưng cũng có lúc không cưỡng lại nổi sức nặng guồng quay của Tạo Hoá… Cũng không tránh khỏi những lúc đau đớn phải thốt lên: “Trời hại ta! Trời hại ta!…”

Đúng, chúng ta yếu ớt, Pascal nói: “Con người là một cây sậy yếu ớt, nhưng là một cây sậy biết suy nghĩ..” Ông cũng nói rằng

“Khi Tạo Hoá nghiền nát một con người, con người đó vẫn cao quý hơn thế lực đang tiêu diệt mình. Bởi vì người đó biết là mình đang chết, và chiến thắng của người đó là ở chỗ Tạo Hoá không hề hay biết gì cả…” (“When the universe has crushed him, man will still be nobler than that which kills him, because he knows that he is dying, and of its victory the universe knows nothing.”)

“Cao quý hơn..” ta không dám khẳng định là Pascal hoàn toàn đúng… Nhưng ít nhất ta biết rằng ta là con người, ta là một ‘cây sậy biết suy nghĩ’ mà vì thế ta có thể coi mỗi lần chứng kiến những sự tàn nhẫn của Số Phận với những người khác là một lần nhắc nhở ta phải biết trân trọng cuộc sống này hơn… Mỗi lần như thế là một lần nhắc nhở ta rằng: Trong cuộc đời này, số phận của mỗi người chúng ta thật mỏng manh làm sao… Mà vì thế ngày nào còn sống thì ngày đó hãy sống hết mình, hãy yêu thương những người xung quanh mình… Như Og Mandino từng nói trong một bài nói chuyện:

“Mỗi ngày hãy sống hết mình như thể đó là ngày cuối cùng. Nhưng còn một điều nữa, nếu như bạn gặp một người và biết người đó sắp sang thế giới bên kia trong ngày hôm nay, bạn sẽ đối xử với người đó như thế nào? [..] Đó là cách mà bạn nên hàng ngày đối xử với những người quanh bạn …”

Bởi vì… biết đâu…

Kim Giang-Nguyễn Việt Hoà

*********

Tài liệu tham khảo:

• 1. Alain de Botton, The Consolations of Philosophy (tạm dịch: ‘Nguồn an ủi từ triết học’). Chapter 3: Consolation of Frustration. (những mẩu chuyện về Seneca được trích từ chương này).
• 2. Lão Tử – Đạo Đức Kinh. NXB Trẻ 2014. Thu Giang Nguyễn Duy Cần dịch và bình chú.
• 3. Nguyễn Du, Truyện Kiều
• 4. Og Mandino’s ‘Greatest Secrets to Success’.