Uber có lợi cho ai?
Mọi người nói về dịch vụ chia sẻ xe cộ như là một mối lợi ích dành riêng cho người giàu có, những người âm mưu với những kẻ khổng lồ của thung lũng Sillicon để nẫng tay trên những tài xế taxi chăm chỉ. Và điều chắc chắn là, ưu điểm của Uber sẽ là có hại cho tài xế taxi-hoặc ít nhất, có hại cho những người đứng đầu các tập đoàn taxi. Nhưng giả thiết rằng những kẻ hưởng lợi là người giàu có phần hơi lạ lùng.
Như đã để cập trong bài viết đầu tiên của tôi về công ty, sự hấp dẫn chính của Uber đối với tôi chưa bao giờ là để tránh khỏi việc phải đi taxi, hoặc thậm chí là để tiết kiệm chi phí. Nếu tôi ở trong 1 khu vực mà có thể bắt taxi một cách dễ dàng, tôi sẽ vẫy tay bắt taxi, như kiểu cổ điển. Không, lợi ích lớn nhất mà tôi tìm thấy được ở Uber là nó cho phép bạn có thể bắt xe ở những nơi taxi hiếm khi lui tới.
Năm năm trước, khi chúng tôi vừa chuyển đến, khu của tôi ở Washington là một trong những khu vực kiểu vậy. Tôi gần như chưa bao giờ có thể tìm thấy được một chiếc taxi chưa có khách ở gần nơi tôi ở. Với cánh tài xế taxi thì thời gian là tiền bạc, khi họ chạy trên đường để tìm hành khách-họ đốt xăng để tìm một cuốc. Vì vậy không có gì bất ngờ khi cánh tài xế taxi chọn trung tâm thành phố, nơi có rất nhiều người đón taxi, thay đi một đoạn đường dài một vùng rộng hơn, nơi mà có thể chỉ có có vài người cần đến taxi. Bắt taxi trên phố đơn giản là sẽ không có tác dụng nếu như không có nhiều người cần đi taxi. Theo lý thuyết là bạn hoàn toàn có thể gọi điện taxi đến tận nhà, nhưng đây là một loại phương tiện ít uy tín nhất trong tất cả các loại phương tiện. Rất nhiều lần tôi đã phải đưa mẹ già của tôi đến sân bay với dịch vụ khẩn cấp, vì chiếc taxi tôi gọi chẳng bao giờ đến.
Tôi luôn luôn nghĩ rằng về mặt cho phép bạn làm những điều bạn chưa thể làm lúc trước, Uber cung cấp những lợi ích lớn nhất cho những người sống trong những khu dành cho người thu nhập thấp, chứ không phải là những người giàu có. Đó là những nơi mà gọi điện đến công ty taxi để yêu cầu xe thường không đáng tin tưởng, hiếm khi có thể vẫy đón taxi trên phố, còn dân cư không có nhiều người sở hữu xe hơi. Một nghiên cứu mới cho thấy, ở những khu vực có thu nhập thấp, tiềm năng của Uber là rất lớn. (Uber trả tiền cho việc nghiên cứu, được thực hiên một cách độc lập, bởi những nhà khoa học có tên tuổi.)
Các nhà nghiên cứu đã thuê người từ một công ty nhân sự tạm thời, họ đứng trên phố thành một cặp, một người gọi taxi, người còn lại gọi cho UberX. Họ yêu cầu tài xế chở đến một địa điểm đã thỏa thuận trước và bấm giờ bằng điện thoại tính từ lúc nhấc máy gọi đến lúc bước ra khỏi cửa xe. Kết quả ấn tượng là Uber đến nhanh hơn và chi phí rẻ hơn rất nhiều so với taxi.
Vâng, dĩ nhiên là bạn có thể nói- Uber rẻ hơn bởi vì nó tránh được các quy định, và thứ rẻ hơn thì sẽ tốt hơn đối với người nghèo, nhưng đó không phải là lí do tốt để biện hộ cho việc rút ruột các quy định. Chúng ta sẽ không để các công ty xả thẳng chất độc xuống sông, cho dù điều đó có thể giúp hạ giá thành hàng hóa mà người nghèo cần mua. (Đây là về phản ứng của một người bình luận trên blog của Mark Kleinman, người có tham gia vào nghiên cứu này.)
Tôi thực sự nghĩ đây là sự hiểu sai vấn đề trong nhiều cách. Đầu tiên, Uber tránh được ba loại quy định cơ bản:
- Các quy định vượt quá sự thỏa thuận giữ tài xế và hành khách. Cước phí là một ví dụ.
- Các quy định vượt quá sự thỏa thuận giữ tài xế và hành khách. Cước phí là một ví dụ.
- Các quy định giới hạn số lượng taxi một cách giả tạo, qua đó giúp làm giàu thêm những chủ sở hữu may mắn có được giấy phép hoạt động taxi. Taxi có huy hiệu là một ví dụ.
Những quy định được đặt ra để làm hài lòng cách quan chức mà không có lý do rõ ràng. Việc nhấn mạnh rằng taxi phải có màu sắc giống nhau là một ví dụ.
Rất nhiều vấn đề rơi vào Loại 1. Ví dụ, ẩn danh là một trong những rắc rối lớn mà hành khách lẫn tài xế cùng gặp phải. Vào một chiếc xe hơi với một người bạn không quen biết làm bạn trở thành một mục tiêu khá hấp dẫn của bọn tội phạm. Vì vậy việc sử dụng quét vân tay với tài xế để kiểm tra lý lịch để chắc chắn rằng họ không phải là một tên hãm hiếp hàng loạt cũng không phải là không có lý. Nhưng tài xế của Uber thì không ẩn danh. Nếu bạn bị tấn công bởi một tài xế, công ty có một bộ hồ sơ để biết rõ đó là ai. Điều đó cũng áp dụng cho bên hành khách, đó là một trong các lý do hấp dẫn đối với cánh tài xế.
(Vài tài xế Uber bị cáo buộc tấn công hành khách? Đúng. Vậy bạn có thể đi taxi. Không có hệ thống nào là hoản hảo cả; câu hỏi là liệu Uber có ít an toàn hơn taxi hay không, và tôi chưa thấy ai có thể cung cấp được bằng chứng cho việc này.)
Hoặc nhận ra vấn đề của tài xế khi phải đi tới những khu vực nghèo, xa xôi hẻo lánh. Tài xế taxi không hề ghét chuyện phải đưa bạn về tận nhà, họ không được trả lương một cách cụ thể để có thể quay lại sau cả một chặng đường dài, vì nó có thể giết chết số tiền lời mà họ vừa kiếm được một cách nhanh chóng. Uber làm cho vấn đề này trở nên đơn giản hơn, vì bạn có thể dễ dàng bắt xe trở về khi bạn tới nơi. Trong cả hai trường hợp, Uber không hề lách luật, nó chỉ loại bỏ đi những quy tắc.
Điều hoàn toàn đúng là Uber đang tránh né các quy định về hạn chế nguồn cung cấp. Nhưng đó là một điều khá thừa thãi, nếu Uber không làm tăng lên nguồn cung về số lượng taxi hiện có, sẽ không có Uber. Nhưng việc hạn chế nguồn cung cũng là trở ngại lớn nhất mà cộng đồng những người có thu nhập thấp gặp phải khi bắt xe. Nếu chỉ có rất nhiều taxi, cánh tài xế sẽ bị hút hết về những khu vực có lợi nhuận cao nhất, ví dụ như sân bay, ga xe lửa, khu vực giàu có, khu thương mại và khu vui chơi giải trí, nơi mà họ có thể tìm được nhiều hành khách hơn. Ủng hộ cnhững giới hạn nghiêm ngặt về việc cung cấp taxi đồng nghĩa với việc ủng hộ việc người nghèo được phục vụ một cách tồi tệ.
Tương tự được lặp lại là sự khẳng định rằng Uber mang lại lợi ích cho người nghèo bởi vì nó tránh được tiền cước định sẵn có giá khá cao; tất nhiên một mức giá thấp hơn sẽ là tốt hơn với người nghèo. Lời phàn nàn thứ ba chỉ đơn giản là vô nghĩa; ý tôi là, vâng, Uber tiết kiệm được một khoản tiền qua việc không bắt buộc tài xế phải sơn lên xe của họ một màu sắc vớ vẩn. Tiền bạc được tiết kiệm ở chỗ này đây.
Thêm vào đó, một số lợi ích được cung cấp bởi Uber rõ ràng là không phải phụ thuộc vào việc bám sát theo các quy tắc. Sử dụng app từ smartphone dơn giản là hiệu quả hơn việc gọi cho một người mà sau đó sẽ điều phối một chiếc đến chỗ bạn. Với những hành khách sống trong những khu vực không có phương tiện thay thế, sự hiệu quả là cả một vấn đề.
Trên blog cá nhân, Kleinman chỉ ra rằng nghiên cứu này vẫn còn sơ khai, cần nhiều nghiên cứu được thực hiện để xem liệu những kết quả này có được giữ nguyên hay không. Nhưng cho tới giờ, những mảnh ghép tốt nhất mà chúng tôi có từ cuộc nghiên cứu cho thấy rằng Uber thực sự có thể có lợi cho các hành khách trong cộng đồng thu nhập thấp. Đó là một tin tốt—ít nhất, miễn là chính phủ đừng bắt nó phải dừng hoạt động.
Tác giả: Megan McArdle – Bloomberg View
Dịch: Hà Huy Dương
Review: LX
Photo: Beren South
