Single template - Trang 228 trên 333 - Triết Học Đường Phố

Ba nguyên lý quản trị quốc gia thịnh vượng

6 Tháng 6, 2014

Featured Image: Wikipedia

Đã 37 năm kể từ ngày đất nước hoàn toàn thống nhất. Quãng thời gian này chỉ vào khoảng 1% của lịch sử dân tộc Việt Nam nhưng lại là khoảng thời gian hòa bình có nhiều biến chuyển nhất. Trong vòng 10 năm đầu, cả đất nước đã thử nghiệm mô hình kinh tế kế hoạch hoá tập trung, loay hoay tìm cách hoàn thiện nó, nhưng cuối cùng đã phải thừa nhận đó là một mô hình sai lầm vào năm 1986.

Hơn 20 năm qua, chúng ta dường như đã chấp nhận cơ chế thị trường nhưng vẫn loay hoay đi tìm những nguyên lý quản trị quốc gia để tương thích với cơ chế này. Lịch sử là quá khứ. Nhưng lịch sử chính là nơi để mỗi cá nhân, mỗi dân tộc soi xét nhằm rút ra những bài học, những nguyên lý định hướng cho sự phát triển của mình trong tương lai. Đối với tôi, ba nguyên lý dưới đây là những nguyên lý cơ bản nhất để xây dựng một hệ thống quản trị quốc gia thịn vượng và hiệu quả.

Nguyên lý 1: Xây dựng và bảo vệ cơ chế thị trường

Ngày nay khi nói đến cơ chế thị trường hiếm ai còn phủ nhận vai trò của nó trong việc tạo ra của cải vật chất. Tuy nhiên, người ta lại thường nhắc đến những khuyết tật của nó, xem thị trường là nguyên nhân gây ra những thói hư tật xấu trong xã hội, và do đó, là đối tượng mà nhà nước cần phải khống chế, kiểm soát để giảm thiểu những thói hư tật xấu đó.

Nhưng thực tế Việt Nam cho thấy một bức tranh hoàn toàn ngược lại. Bất cứ chỗ nào thị trường xác lập được chỗ đứng của mình, ở đấy đức hạnh và hành xử văn minh được vun trồng và phát triển.

Chúng ta đều biết nền tảng quan trọng nhất của cơ chế thị trường là việc công nhận và bảo vệ quyền sở hữu tài sản của cá nhân. Ở những nơi mà quyền sở hữu tài sản được xác lập rõ ràng và minh bạch nhất, chẳng hạn các doanh nghiệp trên thị trường chứng khoán, thì những người đứng đầu doanh nghiệp luôn tỏ ra là những cá nhân sống có trách nhiệm với nhân viên, với cộng đồng, và với gia đình của mình. Những hành động thiếu văn minh, như việc tổ chức đám cưới linh đình của gia đình bà chủ công ty Bianfishco trong thời gian vừa qua, đã phải trả một giá rất đắt, khiến cho doanh nghiệp của mình suýt rơi vào tình trạng phá sản.

Có nhiều người cho rằng đạo đức ở nông thôn Việt Nam bị xuống cấp vì cơ chế thị trường. Thực sự thì không phải như vậy. Tài sản lớn nhất của người nông dân là ruộng đất. Nhưng khi vấn đề sở hữu đất đai ở Việt Nam còn chưa rõ ràng thì thị trường vẫn còn xa mới được thiết lập ở các vùng quê. Ở những khu vực nông thôn mà đất đai bổng dưng trở nên có giá trị, các hành vi lừa lọc và chiếm đoạt sẽ bị kích thích. Và những đồng tiền có được một cách dễ dàng khiến những người nông dân chân chất trước đây bị cuốn vào lối sống “trưởng giả học làm sang”.

Điều tương tự cũng xảy ra ở cơ quan công quyền, khi mà thị trường chưa thực sự lớn mạnh, chưa tạo đủ sức ép khiến quan chức nhà nước buộc phải phục vụ xã hội thay vì quản lý xã hội, thì còn xa các quan chức nhà nước mới thực hiện công khai tài sản. Khác với những người chủ doanh nghiệp có tài sản công khai, buộc họ phải sống có đạo đức hơn, sự mập mờ về nguồn gốc tài sản quan chức khiến cho một bộ phận không nhỏ trong số họ ngày càng “suy thoái đạo đức”.

Nguyên lý 2: Xác lập bình đẳng hình thức

Con người ta vốn sinh ra đã có sự khác biệt về chất (substantive). Thể tạng của mọi người về cơ bản khác nhau; chủng tộc, nơi sinh sống khác nhau v.v. cũng khiến cho mỗi người có những điểm riêng biệt mà người khác không có. Việc công nhận quyền sở hữu trong nền kinh tế thị trường càng khiến cho mỗi cá nhân khi lớn lên được hưởng những gia tài thừa kế lớn bé khác nhau. Tuy khác nhau về chất nhưng về hình thức (formal) thì tất cả các cá nhân đều bình đẳng theo nghĩa họ đều là con người. Hàm ý rất rõ ràng của nguyên lý bình đẳng hình thức này là tất cả các cá nhân dù khác nhau về chất nhưng đều cần phải được đối xử ngang bằng nhau, tức có cơ hội thành công ngang nhau trong mọi cuộc đua tranh trong xã hội.

Nguyên lý tưởng chừng như hiển nhiên đó lại không được chúng ta nhìn nhận đúng mức trong những năm vừa qua. Đã có một thời chúng ta quản lý nhà nước theo kiểu cố gắng làm cho mọi người giống nhau về chất, từ ăn mặc cho đến thưởng thức văn hoá, nghệ thuật. Tuy hiện nay nhà nước đã cho phép các cá nhân/chủ thể được tự do hơn nhiều trong việc thể hiện sự khác biệt của mình nhưng dường như đó chỉ là do sức ép của thị trường hơn là chủ động của chính quyền trong việc áp dụng nguyên lý bình đẳng hình thức. Chúng ta có thể bắt gặp nhiều hình thức cấm đoán mang tính hành chính, từ cách ăn mặc của ca sĩ, như không được mặc áo xẻ ngực quá nhiều, cho đến hoạt động kinh doanh của tổ chức tín dụng, như áp trần lãi suất huy động. Những cấm đoán có tính cào bằng này, dù ở bất kỳ lĩnh vực nào, cũng chỉ gây cản trở những người tham gia phát huy được những tố chất khác biệt ẩn chứa trong mỗi người để tạo ra nhiều giá trị hơn chính bản thân họ và cho xã hội.

Nguyên lý bình đẳng hình thức đòi hỏi chính quyền phải tập trung xây dựng và bảo vệ luật pháp không nhằm đáp ứng nhu cầu hay ước muốn của những người cụ thể nào. Đó phải là những qui tắc lâu dài để giúp mọi người trong xã hội có thể dự đoán hành vi của những người khác mà họ sẽ phải cộng tác hay cạnh tranh. Nguyên lý bình đẳng hình thức cũng đòi hỏi chính quyền phải giới hạn hành động của mình trong những khuôn khổ pháp lý để người dân có thể dự đoán được các hành vi của những người nhân danh chính quyền. Như thế, nguyên lý bình đẳng hình thức chính là nền tảng để xây dựng một nhà nước pháp trị cho Việt Nam.

Nguyên lý 3: Thúc đẩy đa dạng hoá

Phát triển là quá trình đa dạng hoá. Điều này không chỉ đúng ở muôn loài mà còn đúng ở tron g xã hội loài người. Một quốc gia phát triển là một quốc gia không những chỉ tràn ngập các chủng loại hàng hoá khác nhau mà còn phong phú về các hệ tư tưởng và các loại hình văn hoá, nghệ thuật.

Việt Nam có lẽ là một trong số ít các quốc gia được thừa hưởng sẵn một nền tảng đa dạng phong phú, từ đa dạng về các dân tộc và tôn giáo cho đến đa dạng về khí hậu và địa hình. Tuy nhiên, các chính sách của chúng ta trong những năm qua ít nhắc đến yếu tố đa dạng hoá. Ở khắp các vùng miền, chúng ta đều thấy những chủng loại hàng hoá tương tự nhau, những công trình kiến trúc hiện đại từa tựa nhau, những cách thức tổ chức văn hoá, những lễ hội hao hao giống nhau, những mô hình tổ chức xã hội giống hệt nhau v.v. Trong thời đại toàn cầu hoá, việc thiếu vắng các nét khác biệt sẽ có thể khiến chúng ta bị thua thiệt hoặc thất bại trong mọi lĩnh vực, thậm chí bị tiêu diệt hoặc “tan chảy”, nhập vào các đối thủ khác.

Nguyên lý đa dạng hoá đòi hỏi chính quyền không những phải cho phép mà còn phải có những cơ chế khuyến khích các cá nhân và tổ chức tự chủ quyết định theo đuổi những con đường riêng của mình. Muốn vậy, từ khâu giáo dục, kinh doanh cho đến sinh hoạt cộng đồng và thậm chí chính quyền địa phương cũng cần được quyền đưa những nét khác biệt, từ nội dung cho đến cách thức tổ chức, vào trong địa phương hoặc vùng miền của mình. Chỉ có như vậy chúng ta mới có thể nuôi dưỡng được những thế hệ trẻ không những chỉ kế thừa mà còn sáng tạo thêm được nhiều nét độc đáo mới của Việt Nam trong thời đại toàn cầu hoá ngày càng diễn ra sâu rộng.

Đinh Tuấn Minh

Ludwig von Mises: Kinh tế gia, Triết gia, Nhà Tiên tri

Sưu tầm

Triết Học Đường Phố

5 Tháng 6, 2014

Photo: Ludwig von Mises

Ghi chú của chủ biên: Ngày 29 tháng 9 là ngày kỷ niệm sinh nhật thứ 130 của Ludwig von Mises [1], kinh tế gia lỗi lạc người Áo, bênh vực cho chủ nghĩa tự do cổ điển và là cố vấn cho Tổ chức Giảng dậy Khoa Kinh tế (Foundation for Economic Education, FEE). Dưới đây là một số bài của Mises đăng trên Tập san The Freeman trong những năm qua.

Thị trường

Người ta thường nói một cách bóng bẩy về các lực vô danh và tự động khởi động “cơ chế” thị trường. Nói như vậy là không để ý tới sự kiện là những yếu tố duy nhất chỉ huy thị trường và quyết định giá cả là những hành động có chủ đích của con người. Không có gì là tự động cả, chỉ có con người cố ý một cách có ý thức để nhắm vào các mục đích đã lựa chọn.

Thị trường là một quần thể xã hội, nó là một quần thể xã hội tiên tiến. Mỗi người trong khi hành động đều phục vụ cho những người đồng loại. Ngược lại, người nào cũng được phục vụ bởi các người đồng loại khác. Mỗi người tự mình vừa là phương tiện và vừa là cứu cánh cuối cùng cho chính mình và là phương tiện cho những người khác trong khi họ cố gắng đạt tới cái mục đích riêng của họ.

Mỗi người đều có tự do, không có ai bị chi phối bởi một bạo chúa. Mỗi một cá nhân tự mình hoà nhập vào một hệ thống hợp tác. Thị trường hướng dẫn họ và cho họ thấy con đường mà họ phải theo để cho sự an sinh của họ cũng như sự an sinh của các người khác được tốt hơn. Thị trường là tối thượng. Chỉ có thị trường mới có thể đặt hệ thống xã hội vào vòng trật tự và cho hệ thống xã hội đó một ý nghĩa.

Thị trường không phải là một nơi chốn, một vật hay là một thực thể tập thể. Thị trường là một diễn trình, được khởi động bằng sự giao tiếp của các hành động của những người khác nhau cộng tác với nhau theo sự phân công về lao động.

Những hành động cá nhân được trao đổi nhiều lần đã từng bước tạo ra thị trường, với sự tiến triển trong sự phân công lao động trong xã hội dựa theo tài sản tư. Những sự trao đổi như vậy chỉ có thể thực hiện được nếu mỗi một thành phần trong cuộc trao đổi đó đánh giá phần mà họ nhận được lớn hơn phần mà họ cho đi.

Tính chất có thể phân chia hầu như vô hạn của tiền tệ khiến cho có thể ấn định các tỷ số trao đổi một cách rất tốt đẹp. Diễn trình thị trường rất rõ ràng và không thể phân chia được. Diễn trình này là một sự hội nhập các hành động và các phản ứng không thể tách rời nhau ra được. Nhưng vì khả năng suy nghĩ của chúng ta không đầy đủ cho nên bắt buộc chúng ta phải chia diễn trình đó ra thành từng phần và phân tích các phần đó một cách riêng biệt. Khi phải dùng tới sự phân chia nhân tạo như vậy, chúng ta không được quên rằng sự hiện diện hầu như tự động của các phần này là do sự tưởng tượng của chính chúng ta. Nó chỉ là những phần riêng lẻ, nghĩa là những phần đó không thể nào hiện hữu ngoài cơ cấu mà những phần đó trực thuộc.

Một kinh tế thị trường như vậy sẽ không bị giới hạn bởi các biên giới về chính trị. Địa bàn hoạt động của nó là thế giới. Thị trường khiến cho người ta trở nên giàu hay nghèo, nó xác định ai là người sẽ quản lý những cơ sở sản xuất lớn và ai là người sẽ chỉ làm việc rửa cọ sàn nhà, nó xác định sẽ cần bao nhiêu người để làm việc trong một mỏ đồng và bao nhiêu người sẽ chơi nhạc trong một ban nhạc hoà tấu. Không có một quyết định nào không bao giờ thay đổi; trái lại, những quyết định đều được hủy bỏ hay thu hồi mỗi ngày. Diễn trình lựa chọn này không bao giờ ngưng.

Việc đặt mỗi người vào một chỗ thích hợp trong xã hội là nhiệm vụ của người tiêu thụ. Những sự mua hay không mua của họ có vai trò ấn định vị thế xã hội cho từng cá nhân. Rốt cuộc, người tiêu thụ ấn định không những giá cả của những món hàng tiêu thụ mà còn ấn định cả giá cả của những yếu tố sản xuất. Những người tiêu thụ ấn định thu nhập của từng người trong thị trường kinh tế. Chính người tiêu thụ, chứ không phải người kinh doanh, cuối cùng sẽ là người trả lương cho từng công nhân, từ ngôi sao màn bạc kiều diễm đến những người bán than tầm thường. Quả thực là trong thị trường không phải người tiêu thụ nào cũng có những quyền biểu quyết như nhau. Người giàu có quyền bỏ phiếu nhiều hơn người nghèo. Nhưng sự bất công bằng này chính nó cũng là kết quả của một diễn trình bầu phiếu trước.

Nếu một nhà doanh nghiệp không nghiêm túc tuân theo những lệnh của công chúng được chuyển tới ông ta qua giá cả của thị trường, thì nhà doanh nghiệp này sẽ bị thua lỗ, ông ta sẽ bị vỡ nợ. Những người khác đã đáp ứng tốt hơn những yêu cầu của người tiêu thụ sẽ thay thế ông ta.

Những người tiêu thụ khiến cho người nghèo trở nên giàu, và người giàu lại thành ra nghèo. Người tiêu thụ quyết định một cách chính xác những gì cần phải sản xuất, phẩm chất ra làm sao và số lượng là bao nhiêu. Họ là những ông chủ khắt khe, luôn luôn thay đổi và không thể đoán trước được. Họ không đếm xỉa gì tới những điều tốt trong quá khứ hay là những quyền lợi sẵn có.

Giá cả thị trường cho người sản xuất biết phải sản xuất những gì, sản xuất như thế nào và sản xuất bao nhiêu. Thị trường là tiêu điểm để các hoạt động của cá nhân hướng vào. Nó cũng là trung tâm để từ đó các hoạt động của cá nhân phát ra.

Kinh tế thị trường, còn gọi là chủ nghĩa tư bản, và kinh tế xã hội chủ nghĩa không thể đi đôi với nhau. Không thể pha trộn được hai hệ thống này với nhau. Không có cái gì gọi là một nền kinh tế vừa xã hội chủ nghĩa vừa tư bản. Thị trường kinh tế là một sản phẩm của một diễn trình tiến triển lâu dài. Nó là một sách lược mà con người đã tiến bộ và áp dụng để tiến từ tình trạng hoang sơ tới văn minh.

Hành vi học (Praxeology)

Không còn có thể xác định rõ rệt biên giới giữa các hoạt động ở trong khoa học kinh tế theo nghĩa hẹp với các hoạt động khác. Con người hành động luôn luôn quan tâm tới vấn đề “vật chất” và vấn đề “lý tưởng”. Con người đó chọn trong số nhiều sự lựa chọn khác nhau. Dù các sự lựa chọn đó được coi là vật chất hay lý tưởng cũng không quan trọng.

Lý thuyết tổng quát về sự lựa chọn rộng hơn là lý thuyết về “khía cạnh kinh tế” của nỗ lực của con người và sự phấn đấu của họ để có các sản phẩm và để cải thiện đời sống vật chất. Đó là một khoa học cho tất cả mọi loại hành động của con người. Hành động lựa chọn chi phối tất cả các quyết định của con người.

Từ khoa kinh tế chính trị của trường phái cổ điển đã xuất hiện một lý thuyết tổng quát về hành động con người, gọi là hành vi học. Những vấn đề kinh tế hay những vấn đề về sự trao đổi và lựa chọn [2] (catallactic problems) được gắn liền với một khoa học tổng quát hơn, và không thể nào tách rời ra được. Không có một sự tìm hiểu nào về các vấn đề kinh tế mà lại không bắt đầu bằng việc tìm hiểu về hành động lựa chọn. Khoa kinh tế học, mặc dầu cho tới nay là phần đã được khai triển nhiều nhất, đã trở thành một phần của một khoa học có tính cách tổng quát hơn, đó là hành vi học.

Hành vi học – và do đó kinh tế học – là một khoa học diễn dịch. Lý luận chặt chẽ của khoa học này xuất phát từ các sự suy diễn, từ các loại hoạt động. Không có một định lý kinh tế nào được coi là có giá trị nếu nó không dựa trên cơ sở một diễn trình lập luận hoàn toàn chặt chẽ. Một lời trình bầy không dựa vào suy luận chặt chẽ thì hoàn toàn có tính cách võ đoán và thiếu vững chắc. Không thể nào bàn về một khía cạnh của khoa kinh tế nếu chúng ta không đặt nó trong một hệ thống hoạt động tổng quát.

Các khoa học thực nghiệm khởi đầu từ các sự kiện riêng lẻ và tiến từ cái độc nhất, cái cá thể tới những điều có tính cách phổ quát hơn . Việc trình bày các khoa học này dễ bị chuyên môn hoá. Các khoa học thực nghiệm đó có thể trình bầy từng phân đoạn mà sao lãng cái tổng thể. Các nhà kinh tế không bao giờ được là một người chuyên môn. Khi xem xét bất cứ một vấn đề gì nhà kinh tế phải nhìn vào tổng thể.

Khi nói về các luật thiên nhiên chúng ta phải nhớ rằng có một sự liên hệ không thể lay chuyển được giữa các hiện tượng vật lý và hiện tượng sinh lý, và con người hành động phải tuân theo cái sự liên hệ thường xuyên đó nếu họ muốn thành công. Khi nói về những luật của các hành động của con người thì chúng ta nói tới sự kiện không thể lay chuyển được là sự liên hệ của các hiện tượng luôn luôn có ở trong môi trường hoạt động của con người, và con người phải nhận ra hiện tượng thường xuyên đó nếu họ muốn thành công.
Trong khoa vật lý, chúng ta phải đối diện với sự thay đổi ở trong các hiện tượng cảm quan. Chúng ta phát hiện ra tình trạng thường xuyên qua diễn trình của sự thay đổi này và các điều quan sát này đưa chúng ta tới việc thành lập khoa vật lý.

Trong hành vi học, sự kiện đầu tiên mà chúng ta biết là con người cố ý hoạt động nhằm đưa ra một vài sự thay đổi. Chính sự nhận biết đó tạo thành chủ đề của khoa hành vi học và khiến cho khoa hành vi học khác hẳn với chủ đề của khoa học thiên nhiên. Chúng ta biết những lực ở phía sau sự thay đổi, và kiến thức tiên nghiệm này giúp chúng ta nhận định ra được diễn trình của hành vi học. Nhà vật lý học không biết điện năng “là gì”, ông ta chỉ nhìn thấy những hiện tượng đi đôi với cái mà người ta gọi là điện. Nhưng kinh tế gia biết điều gì đã phát động diễn trình của thị trường. Chính nhờ có sự hiểu biết này mà ông ta có thể phân biệt những hiện tượng của thị trường với những các hiện tượng khác và do đó có thể mô tả được diễn trình của thị trường.

Khoa hành vi học là một khoa chuyên về lý thuyết và có hệ thống. Nó không phải là khoa học dựa trên các sự kiện đã xảy ra. Những nhận định và giả thuyết của khoa hành vi học không xuất phát từ kinh nghiệm. Những sự kiện và những giả thuyết đó cũng giống như khoa luận lý và khoa toán đều có tính cách tiên nghiệm. Những sự kiện và nhận định đó không có thể xác định hoặc bác bỏ dựa trên kinh nghiệm hay sự kiện.

Những điều giảng dậy trong khoa học hành vi học và kinh tế học có giá trị với tất cả các hành động của con người mà không để ý gì tới các động cơ, các nguyên nhân, các mục đích ở phía sau hành động. Những sự đánh giá tối hậu và những mục đích tối hậu của hành động con người được coi là một điều đương nhiên phải có trong bất cứ một sự tìm hiểu khoa học nào; và những hành động này không thể nào phân tích sâu xa hơn nữa. Khoa hành vi học chú trọng vào những cách thức lựa chọn để đạt được các mục đích tối hậu đó. Chủ đề của khoa hành vi học là phương pháp chứ không phải là mục đích Chỉ có một tiêu chuẩn duy nhất áp dụng cho khoa hành vi học là phương pháp đó có thích hợp hay không thích hợp cho mục đích muốn thực hiện.

Chỉ có những người điên rồ mới không tôn trọng những luật của vật lý và sinh lý. Nhưng người ta lại rất coi thường cái luật của khoa hành vi học. Các nhà cai trị cho là quyền lực của họ không bị giới hạn bởi bất cứ một luật nào ngoài luật vật lý và sinh lý. Họ không bao giờ chịu nhận là sự thất bại của họ và những sự bức xúc của họ là do đã vi phạm luật về kinh tế.

Lời và lỗ

Tiền lời là cái lực thúc đẩy kinh tế thị trường. Tiền lời càng lớn bao nhiêu thì nhu cầu của người tiêu thụ càng được đáp ứng bấy nhiêu. Bởi vì tiền lời chỉ có thể có được bằng cách làm mất sự sai biệt giữa nhu cầu của người tiêu thụ và tình trạng sản xuất trước đó. Người nào phục vụ dân chúng tốt nhất thì sẽ có lời nhiều nhất. Khi ngăn chặn sự thu lời thì chính phủ đã cố ý phá hoại sự hoạt động của kinh tế thị trường.

Tiền lời của những người đã sản xuất hàng hoá và dịch vụ mà người mua tranh nhau để mua không gây ra sự lỗ vốn cho những người đã đưa vào thị trường những hàng hoá mà công chúng không muốn trả hết tất cả những chi phí sản xuất của món hàng đó. Sự lỗ vốn này xẩy ra do sự thiếu hiểu biết trong khi ước lượng tình trạng thị trường tương lai và nhu cầu tương lai của người tiêu thụ.

Trong nền kinh tế thị trường không có sự mâu thuẫn về quyền lợi giữa người mua và người bán. Có những sự bất lợi tạo ra bởi vì thiếu sự tiên liệu. Nếu tất cả mọi người và nếu tất cả các thành viên của xã hội thị trường có thể tiên liệu được tất cả điều kiện tương lai đúng lúc và hành động đúng thì đó là một điều hạnh phúc chung cho mọi người. Tuy nhiên con người không thể biết được hết tất cả mọi sự. Nhìn những vấn đề này dưới phía cạnh đố kỵ hay ghen ghét là điều sai.

Nếu cắt giảm mức lời để làm lợi cho những người đã bị thua thiệt do các sự thay đổi về các sự kiện, thì sự điều chỉnh giữa cung và cầu sẽ không trở nên tốt hơn mà lại còn bị hư hại. Nếu ta ngăn cản không cho các bác sĩ đôi khi được thù lao cao, thì chúng ta sẽ không gia tăng mà lại còn giảm đi số những người chọn nghề y sĩ.

Lời và lỗ thuận lợi cho một số người trong xã hội và bất lợi cho một số người khác. Do đó người ta kết luận là lợi cho người này thì hại cho người khác; và còn nói rằng là không ai có thể có lời nếu không có những người khác bị lỗ. Giáo điều này là cơ sở cho những học thuyết mới, cho rằng trong khuôn khổ của kinh tế thị trường, có một sự mâu thuẫn bất khả phân giải về quyền lợi của quốc gia này với các quốc gia khác. Điều này hoàn toàn sai đối với sự lời và lỗ trong công cuộc kinh doanh.

Tiền lời của một người kinh doanh trong một thị trường không bị gò bó không gây ra tình trạng khó khăn hay khổ sở cho những người khác trong xã hội. Thực ra là người thâu lời đó đã giúp để giảm bớt một phần hay là làm mất đi những điều gây ra sự khổ sở của các người khác trong xã hội. Điều làm cho người bệnh phải khổ sở là căn bệnh chứ không phải là người y sĩ chữa cho khỏi bệnh. Những điều lợi của người bác sĩ không phải là do có bệnh dịch mà là do bác sĩ đã giúp những người bị bệnh.

Tổng số lời lớn hơn tổng số lỗ là dấu hiệu cho thấy có tiến triển kinh tế và có cải thiện mức sống cho tất cả tầng lớp dân chúng. Mức lời càng lớn hơn mức lỗ thì tình trạng phồn vinh cho tất cả mọi người càng lớn. Mức lời cũng như mức lỗ trong sự kinh doanh là những hiện tượng cần thiết trong nền kinh tế thị trường. Không thể có kinh tế thị trường nếu không có lời và lỗ.

Nói “mức lời bình thường” là vô nghĩa. Mức lời không có liên hệ hay tùy thuộc gì tới tiền vốn mà người doanh nhân bỏ ra. Vốn tự nó không có thể “sinh lời” được. Lời và lỗ hoàn toàn bị chi phối bởi sự thành công hay sự thất bại của doanh nhân trong việc thích ứng sản xuất theo nhu cầu của người tiêu thụ. Mức lời doanh nghiệp không bền vững mà chỉ có tính cách nhất thời. Bất lúc nào cũng có tiềm tàng một khuynh hướng khiến cho lời và lỗ mất đi.

Chức năng kinh doanh, tức là nỗ lực kiếm lời của doanh nhân, là lực thúc đẩy nền kinh tế thị trường. Lời và lỗ là hai cái công cụ để người tiêu thụ thể hiện cương vị tối cao của họ trong thị trường. Hành động của người tiêu thụ phát sinh ra lời và lỗ, và do đó chuyển quyền sở hữu của các phương tiện sản xuất từ những người làm việc không công hiệu sang tay những người làm việc có hiệu quả hơn.

Sản xuất để kiếm lời nhất thiết phải là sản xuất để dùng, vì tiền lời chỉ có thể kiếm được bằng cách cung cấp cho người tiêu thụ những vật mà họ cần dùng nhất.

Tiền

Tiền là một vật trung gian để trao đổi. Vật trung gian để trao đổi là một vật người ta muốn có không phải để tiêu thụ hay để dùng vào sản xuất nhưng để sẽ trao đổi nó lấy những loại hàng hoá mà họ muốn dùng để tiêu thụ hay để sản xuất. Không gì có thể can dự vào chức năng của vật trung gian để trao đổi mà trước đó nó đã có giá trị như một món hàng kinh tế và đã được người ta cho một trị giá trao đổi trước khi được dùng làm vật trung gian. Tiền thường được nhận và được dùng làm vật trung gian để trao đổi. Đây là chức năng duy nhất của tiền. Những chức năng khác mà người ta gán cho tiền đều là những khía cạnh đặc biệt của cái chức năng tiên khởi và duy nhất này, đó là một vật để trao đổi.

Những gì được dùng làm tiền đều là những sản phẩm đã được dùng với những mục đích không phải là tiền. Dưới hệ thống kim bản vị thì vàng là tiền và tiền là vàng.

Không có gì quan trọng khi luật pháp ấn định tính chất lưu hành pháp định cho những đồng tiền vàng của chính phủ phát hành. Điều quan trọng là những đồng tiền vàng này phải có một trọng lượng vàng cố định, và bất cứ một số lượng vàng thỏi nào cũng có thể được chuyển thành những đồng tiền vàng. Dưới hệ thống kim bản vị đồng đô-la và đồng pound sterling chỉ là những tên để gọi cho một trọng lượng nhất định nào về vàng. Chúng ta gọi đó là tiền ấn định theo sản phẩm.

Một loại tiền thứ hai là tiền tín dụng. Tiền tín dụng phát xuất từ việc dùng những vật để thay thế cho tiền. Tiền tín dụng thường là một tờ giấy giao ước. Giấy giao ước này phải hoàn toàn bảo đảm được trả bằng tiền khi có người đòi; tiền tín dụng được coi như là thay thế cho số tiền đã định trong lời giao ước. Khi những lời giao ước tới hạn đều được trả sòng phẳng bởi chủ nợ và món nợ được thu hồi không cần báo trước và không tốn kém gì thì trị giá trao đổi của nó cũng bằng trị giá ghi trong lời giao ước. Lúc đó tiền tín dụng hoàn toàn có giá trị như tiền và có thể thay thế cho tiền.

Tiền pháp định là tiền chỉ có tính cách tượng trưng, không thể dùng vào các mục đích công nghiệp và cũng không để dùng để đòi nợ bất cứ người nào. Điểm quan trọng cần phải nhớ là đối với mọi loại tiền, khi đã bị mất tính chất tiền tệ , tức là khi đã không dùng nó làm phương tiện trao đổi nữa, thì kết quả tất hữu là trị giá trao đổi của nó sẽ bị mất đi rất nhiều.

Trong lịch sử có nhiều loại sản phẩm đã được làm vật trung gian để trao đổi. Sau một thời kỳ tiến triển dài phần lớn các sản phẩm đó đã được loại bỏ và không còn chức năng tiền tệ nữa. Chỉ còn có hai loại sản phẩm, tức là hai kim loại quý là vàng và bạc, thì vẫn còn giá trị tiền tệ. Trong hậu bán thế kỷ thứ mười chín, càng ngày càng có nhiều chính quyền cố ý hướng về việc làm cho bạc mất giá trị tiền tệ.

Sự lựa chọn một sản phẩm dùng làm đơn vị trao đổi và dùng làm tiền không phải là không có ảnh hưởng gì hết. Nó xác định cái diễn trình thay đổi để tạo ra tiền mặt trong mãi lực. Vấn đề đặt ra là ai là người duy nhất có quyền làm sự lựa chọn đó: người mua người bán trên thị trường hay chính phủ? Thị trường qua một diễn trình lựa chọn, đã diễn ra hàng bao nhiêu năm, rốt cuộc đã cho hai kim loại quý là vàng và bạc có giá trị như tiền. Trong hai trăm năm qua có nhiều chính phủ đã can thiệp vào sự lựa chọn của thị trường về việc dùng tiền làm trung gian. Nhưng ngay cả những người cuồng tín chủ trương việc can thiệp của chính quyền cũng không dám nhận rằng sự can thiệp đó là có lợi.

Người dịch: Song Ngọc

Nguồn: The Freeman Online

**********

[1] Ludwig Heinrich Edler von Mises (1881 – 1973). Nhân vật lỗi lạc trong trường phái kinh tế Áo và đã đóng góp nhiều tư tưởng vào khoa hành vi học (praxeology). Tư tưởng của ông đã ảnh hưởng rất nhiều vào phong trào duy tự do (libertarian movement) tại Mỹ vào giữa thế kỷ 20. [ND]

[2] Khoa học về trao đổi và lựa chọn (Catallactics ) là lý thuyết hành vi học về cách hệ thống thị trường tự do ấn định các tỷ số trao đổi và giá cả. Lý thuyết này nhằm phân tích các hành động dựa trên sự tính toán về tiền và lý thuyết này theo dõi sự hình thành của giá cả tới điểm khi giá cả bắt đầu được ấn định. Lý thuyết này giải thích việc giá cả được ấn định ra sao chứ không phải ấn định giá nào là giá đúng.

Công việc kỳ lạ (phần 2 – End)

Quan điểm

Triết Học Đường Phố

5 Tháng 6, 2014

Photo: Hannah Louise Curson

Cho đến một ngày, khi tôi đang đọc lá thư như thường lệ thì… bỗng nhiên tay cô ấy cử động. Tôi giật mình, im bặt, rồi hồi hộp nhìn kỹ hơn, đôi mi cũng từ từ rung rinh. Tôi vội nhấn chuông gọi bác sĩ. Và điều kỳ diệu đã xảy ra, cô ấy tỉnh lại.

Nhưng thật kỳ lạ, khi tỉnh lại cô ấy chỉ ngồi im lặng, mặt hướng về phía cửa sổ, mắt nhìn về một khoảng không vô định. Thậm chí cô ấy cũng không buồn hỏi tôi là ai, tại sao ở đây, hay những câu hỏi đại loại như vậy mà một người bình thường sẽ làm. Cô ấy cũng kỳ lạ hệt như bạn trai của mình. Tôi đã nghĩ như vậy khi quay lưng ra về. Không ra về chứ ngồi lại làm gì khi cô ấy không quan tâm đến sự có mặt của tôi, cũng không buồn hỏi gì kể cả về bạn trai của mình. Tôi đến ngân hàng kiểm tra tài khoản, đúng như lời anh ta, không có số tiền mới nào được chuyển vào. Vậy là tôi đã hoàn thành công việc của mình.

Đã hai ngày tôi không đến bệnh viện, trong lòng có gì đó bồn chồn, day dứt không yên. Sang ngày thứ ba, tôi hoàn toàn chịu thua. Tôi đến bệnh viện. Khi vừa đến nơi, tôi gặp cô y tá quen thuộc ở ngay sảnh.
– Anh đây rồi! May quá! Sao hai ngày qua anh không tới? Cô ấy chẳng chịu ăn gì cả, chỉ truyền nước biển sẽ không tốt đâu.
– Thật sao?

Chưa chịu nghe cô y tá nói hết lời, tôi vội chạy ngay đến phòng cô ấy. Khi cánh cửa vừa mở ra, tôi thật sự ngỡ ngàng. Cây đàn ghita nằm dưới sàn, các sợi dây đã đứt gần hết, thư trong thùng cũng đã được bóc ra đọc hết.
– Chính cô đập vỡ cây đàn sao? Sao cô làm vậy? Tại sao vứt thư lung tung như vậy? Cô điên à?
Nhưng có lẽ kẻ sắp điên là tôi đây. Cô ta không trả lời cứ như tôi chẳng có ở đây vậy. Tôi cúi người xuống, nhặt từng lá thư lên, bỏ vào thùng, chợt tôi thấy ở dưới đáy thùng còn một lá thư khác. Lá thư này khác những lá kia, nó được cho vào phong bì dán lại cẩn thận và bên ngoài đề tên người gửi là Duy Minh, và tên tôi nằm ở tên người nhận. Tôi cầm lá thư đó lên, nhìn cô ấy và hỏi:
– Lá thư này gửi cho tôi à?
Vẫn không trả lời tôi. Bực mình tôi bỏ về, mặc kệ cô ấy, cô gái kỳ lạ. Nhưng tôi không quên mang lá thư theo.
Về đến nhà, tôi mở thư ra đọc ngay.

Chào anh,
Rất có thể khi anh đang đọc những dòng này, tôi đã không còn ở đây nữa rồi. Ắt hẳn anh đã có rất nhiều thắc mắc, hy vọng lá thư này sẽ giúp anh hiểu được ít nhiều. Thật ra tôi biết đến anh nhờ tình cờ xem bức ảnh “cánh đồng vàng” của anh trong một tiệm càfe ở Roma cách đây hai năm. Tôi rất ấn tượng với bức ảnh đó. Và cũng từ lúc ấy, tôi bắt đầu tìm hiểu về anh. Càng tìm hiểu, tôi càng thấy ở đâu đó trong anh có chút gì giống tôi: thích phiêu lưu, tâm hồn nghệ sĩ, một chút ngông cuồng của tuổi trẻ và giàu tình cảm. Anh và tôi có thể sẽ là những người bạn rất thân nếu chúng ta gặp nhau sớm hơn. Chỉ tiếc là có một điểm khác nhau căn bản giữa hai chúng ta khiến chúng ta hoàn toàn khác nhau. Tôi không có một thân thế tốt đẹp như anh. Tôi là một thằng mồ côi, từ nhỏ đã lông bông và lớn lên là một kẻ giang hồ tứ cố vô thân. Lần đầu tiên tôi giết người đã không thành công, ngược lại, tôi bị thương và phải vào bệnh viện. Tại đây, tôi gặp một cô gái. Lúc nào cô ấy cũng cầm theo một quyển sách được bao bìa cẩn thận và đến ngồi ở băng ghế ngoài hành lang. Lúc này tôi không thể rời khỏi giường bệnh và chỉ có thể ngồi nhìn cô ấy. Một lần tôi hỏi cô ấy đang đọc gì, cô ấy đã kể cho tôi nghe một câu chuyện tình yêu thật đẹp. Rồi một lần khác, cô ấy lại kể về một chú chó trung thành, lần khác nữa là về một bà mẹ hy sinh tất cả cho con mình. Mỗi ngày gặp cô ấy, tôi thấy lòng mình ấm lại. Và ước gì tôi gặp cô ấy sớm hơn. Đến khi tôi khỏe hơn, có thể đi lại, tôi đến bên ngồi cạnh cô ấy, nhìn vào bên trong cuốn sách. Đó chỉ là một cuốn sách dạy nấu ăn bình thường, và tôi cũng phát hiện cô ấy không thể nhìn thấy gì cả. Tự nhiên, lúc ấy trong tôi dâng trào một cảm xúc lạ kỳ. Trái tim lạnh giá của tôi như được sưởi ấm sau bao năm tháng dài đăng đẳng. Sau khi khỏi bệnh tôi đã đến thăm cô ấy. Lúc này tôi phát hiện ba cô ấy là một tay trùm sòng bạc có tiếng trong giới. Và ông ấy đã buộc tôi phải rời xa con gái ông vì cô ấy không hề biết gì về những việc ông làm, và tôi một kẻ thuộc về thế giới của ông thì cũng không thể ở gần cô ấy được. “Chính thế giới ngầm đã cướp đi mất đôi mắt của con gái ta.” Ông ta đã nói như thế. Nhưng tôi đã không thể ngừng lại. Tôi yêu cô ấy. Và tôi đã từ bỏ tổ chức của mình để về làm cho ông ấy, mục đích là để gần cô gái tôi yêu. Đã rất khó khăn trong suốt khoảng thời gian đó. Sau khi cô ấy phẫu thuật thành công, chúng tôi đã rất hạnh phúc. Bất hạnh bắt đầu đến khi ba cô ấy bị ám sát, và cô ấy biết toàn bộ sự thật. Tôi đã từ bỏ thế giới ngầm, quyết định quay về sống ẩn. Nhưng tại lễ cưới, bọn chúng đã sát hại cô ấy bằng một tai nạn định sẵn. Suốt ba năm qua, tôi vô cùng đau đớn, tôi muốn nghiền nát cả tổ chức nhưng không thể, vì lo lắng nếu một ngày cô ấy tỉnh lại thì sẽ ra sao nếu không còn tôi bên cạnh. Nhưng ngày ngày nhìn cô ấy thế này, tôi không thể chịu được. Tôi không xứng đáng và cũng không còn đủ tự tin để ở bên cô ấy. Kể từ khi biết anh, tôi đã nảy ra một ý định. Tôi đã dằn vặt rất nhiều mới có thể quyết định điều này. Rằng anh có thể thay thế tôi chăm sóc cô ấy. Tôi xin lỗi anh. Tôi không ép anh phải yêu cô ấy, cũng không ép cô ấy yêu anh. Chỉ là tôi sẽ an tâm khi biết rằng không có tôi cô ấy vẫn ổn, vì có anh, anh là một người tốt hơn tôi, một nơi mà cô ấy có thể nương tựa. Khi biết tin gia đình anh gặp khó khăn, tôi lại càng quyết tâm hơn. Vì số tài sản ba cô ấy để lại, tôi có thể dùng để giúp người cũng là một điều tốt. Hy vọng sau này anh sẽ dùng phần lợi nhuận từ số tiền ấy vào việc có ích và trao cho cô ấy giúp tôi. Những điều trong các lá thư là những sở thích, thói quen, lẫn cả tật xấu của cô ấy, tôi nghĩ anh nên biết. Bài nhạc anh thường hay đàn cũng là bài cô ấy thích nhất, anh nên thường xuyên đàn cho cô ấy nghe. Sau khi viết xong lá thư này, tôi có một việc để làm, và có thể sau việc đó, tôi sẽ mãi không trở về nữa. Vậy nên, hy vọng khi tỉnh lại, cô ấy sẽ nhìn thấy anh và anh sẽ vì tôi mà đừng để cô ấy một mình. Nếu cô ấy không khóc, điều đó có nghĩa cô ấy đang rất đau. Nếu cô ấy không khóc trước mặt anh, điều đó có nghĩa cô ấy chưa tin anh. Hãy làm cho cô ấy tin tưởng anh. Mong là anh sẽ thay tôi làm tốt tất cả. Thay tôi nói với cô ấy. Anh yêu em.

Sau đó, tôi suy nghĩ rất nhiều. Đêm hôm đó, tôi không thể nào ngủ được. “Làm sao lại có thể như thế?” Câu hỏi ấy cứ ám ảnh tôi mãi. Sáng hôm sau, tôi lại đến bệnh viện. Lần này, khi cửa phòng vừa mở, cô ấy quay mặt về phía tôi, lần đầu tiên cô ấy nhìn tôi.
– Tôi muốn về nhà.
– Được, tôi sẽ đưa cô về.

Đó là một căn nhà lớn, có một sân vườn nhỏ ở phía trước và các cửa sổ đều được phủ rèm cẩn thận.
– Nhà cô đây à? Anh ta có sống ở đây không?
– Một thời gian thôi.
– Nhưng mà, chỉ có một mình cô thôi sao? Cô phải đến bệnh viện để tập vật lý trị liệu mỗi ngày, phải có ai đó đi cùng cô chứ.
– Anh về đi.
– Hả?
– Tôi mệt rồi, tôi muốn đi ngủ.
– À.. à! Mà chỉ có một mình thì cô phải làm sao?
Chợt có ai đó vào nhà. Tôi giật mình chạy ra xem. Một chú khoảng 50 tuổi đang tự ý vào nhà, mặt mày ngơ ngác nhìn tôi: “cô chủ đâu?”
– Ơ… chú là…
– Chú Điền!
– Cô chủ! Đúng là như vậy thật, cô chủ tỉnh lại thật. Cảm ơn Trời Phật cô chủ tỉnh lại rồi, may quá!
Họ mừng rỡ gặp nhau, quên mất rằng tôi đang ở đó.
– Chú Điền! Duy Minh…- tôi giật mình khi nghe đến cái tên đó. Đây là lần đầu tiên tôi nghe cô ấy nhắc đến cái tên đó kể từ khi cô ấy tỉnh lại.
– Cô chủ! Tôi xin lỗi, thành thật xin lỗi cô. Tôi đã cố ngăn cậu ấy, nhưng tôi không thể. Cậu ấy đã phá tan nát cái tổ chức đó. Một nửa thì bị bắt, một nữa thì bị chết. Hai tên cầm đầu bỏ chạy, nhưng chúng cũng không tránh được cậu ấy. Hôm đó rất ác liệt. Xe cấp cứu đã không đến kịp. Cậu ấy có nói…
– Thôi! Con mệt rồi. Con muốn đi ngủ.
– Cô chủ!
– Chú tiễn khách dùm con.
Có lẽ cho tới lúc này, ông ấy mới thật sự chú ý đến tôi.
– Cậu vẫn còn ở đây à?
– Chú, chú là…
– Là quản gia của nhà này. Tôi ở đây đã lâu, khoảng 30 năm.
– Lúc nãy chú có nói… Duy Minh…
– Cậu ấy không còn nữa… – giọng ông ấy bỗng nhiên trầm xuống khác thường.
Tôi bàng hoàng một lúc, điều này khiến tôi choáng thật sự…
– Vậy… câu cuối cùng của anh ấy…
– Sao? Cậu muốn biết điều gì?
– Tôi… tôi chỉ…
– “ Anh ấy sẽ làm tốt”
– Hả?
– Đó là tất cả những gì cậu ấy nói với tôi.
– Thâ…thật vậy sao…chỉ vậy thôi sao?
– Tôi biết, lời đề nghị của cậu ấy là kỳ hoặc. Thế nhưng có lẽ cậu sẽ không thể biết được cậu ấy đã đau đớn, dằn vặt như thế nào khi quyết định chuyện đó. – vừa nói ông vừa nhẹ nhàng đặt bàn tay cằn cỗi của mình lên vai tôi.
– Là lúc nào? Anh ấy ra đi lúc nào? – tôi hỏi dồn.
– Đúng vào cái hôm cô chủ tỉnh lại. mỗi ngày tôi đều đến bệnh viện xem cậu có đến hay không, và cũng chính tôi là người chuyển tiền hằng ngày cho cậu. Nhưng hôm đó, vì Duy Minh nên tôi đã không thể đến. Mấy ngày sau cũng vì lo hậu sự cho cậu ấy nên tôi cũng không thể đến và làm việc chuyển tiền cho cậu. Cho tới lúc tôi có thể trở lại bệnh viện thì người ta nói là cô chủ đã tỉnh lại và về nhà. Tôi biết cô ấy chỉ có thể về đây thôi.
– Vậy chú có biết tại sao, nửa năm qua ta không đến bệnh viện không?
– Cậu ấy luôn đến bệnh viện vào mỗi ngày, nhưng từ khi có cậu, cậu ấy đã từ từ rời xa cô chủ. Mỗi tuần chỉ đến một lần, để cậu ấy có thể dần dần quen với cảm giác xa cô ấy. Sau này, khi đã hoàn toàn yên tâm và vì cậu ấy có nhiều chuyện cần làm nên đã không thể đến nữa.
– Tại sao anh ta phải làm vậy? Đó không phải là việc của anh ta.
– Cậu không thể hiểu đâu, đừng tùy tiện nói những điều đó, nhất là trước mặt cô chủ.
– Ừmm. Tôi xin lỗi, là do tôi quá kích động.
– Tôi biết lời đề nghị của cậu Duy Minh đã khiến cậu phải suy nghĩ nhiều. Đừng tự đặt áp lực quá lớn, nếu có thể giúp được gì, tôi luôn sẵn lòng. Hoặc nếu, cậu không muốn làm theo lời đề nghị đó, cũng không sao. Từ ngày mai, cậu không cần quan tâm đến chúng tôi nữa. Cô chủ đã có tôi lo. Thôi! Hôm nay tới đây thôi, cậu về đi.
– Vậy, tôi về… – tôi ầm thầm quay lưng đi, mà bước chân như đeo chì. Tôi gần như không thể bước nổi, hai chân tôi muốn quỵ xuống. Lần đầu tiên trong đời tôi được biết, được nghe, và cảm nhận những điều này, một cảm giác lạ chạy dọc cơ thể tôi.

Đêm hôm đó, tôi lại mất ngủ. Có lẽ, từ lúc cô gái ấy tỉnh lại, tôi thường xuyên mất ngủ thế này. Hàng loạt câu hỏi đặt ra trong tôi: “Những ngày tháng tới, họ sẽ ra sao đây? Cô ấy chỉ có một mình, hai chân vẫn chưa thể đi lại được, còn chú kia cũng đã lớn tuổi, làm sao ông ấy có thể giúp cô ấy di chuyển, nhất là những lúc tập trị liệu? Họ sẽ sống như thế nào? Cô ấy, làm sao cô ấy có thể chịu nổi sự đả kích này?”. Những câu hỏi cứ không ngừng ập đến, làm tôi trằn trọc không yên. Mà tại sao tôi cứ phải trằn trọc vì những chuyện không liên quan đến mình chứ? Tôi có cuộc sống của mình, họ có cuộc sống của họ. Chúng tôi là những người xa lạ, hoàn toàn chẳng liên hệ gì với nhau, và nhất là tôi đã hoàn thành nhiệm vụ của mình. Công việc của tôi đến đây là kết thúc.

Sáng hôm sau, tôi dậy rất sớm, có thể vì đêm qua không ngủ được chăng?

Kính coong! Kính coong!
– Là cậu à?
– Tôi đến đưa cô ấy đến bệnh viện.
– Hôm nay tôi không đến bệnh viện. – lại cái giọng nói đó.
Tôi giật mình, ngoái đầu nhìn vào trong, tôi thấy cô ấy đang nhìn tôi.
– Cô chủ muốn đến thăm cậu Duy Minh. Anh có thể giúp tôi đưa cô ấy đi. – chú Điền hôm nay có vẻ cởi mở hơn với tôi.
– Vậy à, tôi có thể đi sao. – tôi vừa nói, vừa hướng mắt nhìn về phía cô ấy.
– Cũng được, dẫu sao thì tôi cũng không có lý do gì cấm anh cả. – cô ấy trả lời mà chẳng thèm nhìn mặt tôi lấy một lần. Không sao, hình như tôi cũng quen với đều này rồi.

Tôi bế cô ấy vào xe, chúng tôi đi theo sự dẫn đường của chú Điền. Cả ba người ngồi trên xe, ai nấy đều im lặng. Tôi lén nhìn cô ấy qua tấm kính, không còn gương mặt bầu bĩnh như lần đầu tôi gặp nữa, thay vào đó, đôi mắt buồn thăm thẳm, hàng mi cong vút chớp nhẹ làm buồn thêm cho gương mặt. Tôi chợt nhớ tới điều anh ta viết: “ Nếu cô ấy không khóc, điều đó có nghĩa cô ấy đang rất đau. Nếu cô ấy không khóc trước mặt anh, điều đó có nghĩa cô ấy chưa tin anh. Hãy làm cho cô ấy tin tưởng anh.” Vậy là cô ấy đang rất đau, và có thể đã khóc ở đâu đấy mà chỉ có mình cô ấy biết. Bất chợt, tôi thấy có gì đó nhói lên trong lồng ngực, cảm giác như có một vật nặng đè lên khiến tôi thấy hơi khó thở.
Tôi đang đứng trước anh ta, người mà chỉ cách đây không lâu, tôi đã gặp, thậm chí còn la hét với anh ta, và được anh ta ôm. Thế nhưng giờ đây, anh ta chỉ có thể mỉm cười thế này thôi. Có thể nói, đây là lần đầu tiên tôi thấy anh ta cười, nhưng thật đáng tiếc… Tôi nhìn cô ấy, vẫn không hề rơi một giọt lệ nào, cô ấy chỉ nhìn chằm chằm vào di ảnh và… lại im lặng.
– Có thể anh muốn ở lại đây thêm một chút, tôi ra xe trước đây. Chú Điền! chú giúp con.
– Tôi nghĩ… người muốn ở lại đây thêm một chút phải là cô mới đúng chứ.
– Không, tôi muốn ra xe đợi.
– Ờ… uhm, vậy cô ra trước đi.
Tôi ở lại nhìn anh ta thêm một chút, rồi bất chợt, tôi nói: “tôi sẽ làm tốt, hãy tin tôi. Anh hãy yên nghỉ đi”

Tôi ra xe và đưa hai người họ về nhà, ngay khi tôi định quay ra thì…

– Anh muốn uống một tách trà không?
– Hả?… à có chứ. – cô gái này luôn làm tôi từ giật mình đến ngạc nhiên.
Hai chúng tôi ngồi đối mặt với nhau, nhẹ nhàng thưởng thức mùi thơm của trà, lại là không khí yên tĩnh này. Tôi nghĩ mình nên phá vỡ nó thì hơn, nhưng tôi đã chậm hơn cô ấy một bước.
– Cảm ơn anh về những ngày qua.
– Ờ… không có gì…giúp đỡ nhau…
– Anh không nhất thiết phải giữ lời hứa đó. Không cần làm đến như vậy.
– Cô lầm rồi, tôi chưa hề hứa với anh ta điều gì cả. Đó là tôi làm việc cho anh ta mà thôi. Nhưng công việc đã kết thúc vào cái ngày cô tỉnh lại, tất cả những gì tôi làm bây giờ là do tôi muốn như thế.
– Tôi sẽ là một gánh nặng…
– Không ai là gánh nặng của ai cả, cô là một con người, cô cần sống, cần được quan tâm, chăm sóc và yêu thương. Vậy nên, cô đừng nghĩ vậy.
– Anh có muốn biết tại sao anh ấy làm vậy không?
– Tất nhiên rồi.
– Khi mắt tôi chưa thể nhìn thấy, tôi đã muốn rời xa anh ấy, vì tôi không thể trở thành gánh nặng cho người tôi yêu. Tôi đã nói, tôi muốn rời xa. Anh ấy vẫn thản nhiên khi nghe điều đó, và chỉ nhẹ nhàng bảo tôi: “vậy cũng được, nhưng em hãy tìm một cô gái mà em cảm thấy có thể thay thế em ở bên cạnh chăm sóc anh, đến lúc đó, anh sẽ để em đi.” Thật là hoang đường đúng không? Anh biết đấy, tôi đã không làm được điều đó, và thế là tôi không thể rời xa anh ấy. Vậy mà, chính anh ấy lại làm được.
– Và cô cũng đã để cho anh ấy đi. Tôi nghĩ… đây cũng là điều anh ấy muốn.
– Tôi định sẽ bán căn nhà này và mua một căn nhà nhỏ, tôi không cần ở nhà quá lớn như thế này.
– À, số cổ phần của cô, tôi sẽ chia lợi nhuận hằng năm.
– Không, tôi thật sự không cần đến số tiền đó. Nó quá lớn đối với tôi, anh hãy dùng nó vào việc gì mà anh cho là có ích.
– Nhưng cô cũng cần có tiền để sống.
– Tôi có cửa hàng hoa tươi ở gần đây. Mấy năm qua, chú Điền đã giúp tôi chăm sóc, tôi nghĩ đã đến lúc nên để chú ấy nghỉ ngơi . Tôi sẽ chăm sóc tiệm hoa của mình, anh không cần lo.
– Vậy, nhưng muốn chăm sóc tốt, cô cần phải đi lại được. Vì thế từ ngày mai, hãy đến bệnh viện để làm trị liệu.
– Tôi biết rồi.
– Cô phải nhanh khỏe lại, vì cuối năm nay, tôi cần có hoa trong buổi tiệc cuối năm. Chúng tôi sẽ đặt với số lượng lớn, nên cô phải lựa hoa cho thật đẹp đấy.
Cô ấy không nói gì, chỉ mỉm cười đáp lời tôi. Dù đó chỉ là một nụ cười nhẹ, nhưng đây là lần đầu tiên tôi thấy cô ấy cười nên tâm trạng có chút…vui.
– À, tôi quên chưa hỏi tên cô. Cô tên gì?
– Uhm, Vân. Anh cứ gọi tôi là Vân.
– Cô biết tên tôi rồi chứ gì. Minh Anh, rất vui được biết cô. Kể từ hôm nay,…đã có tôi, cô…không được quên đó.
– Uhm.
– Vậy, chào Vân. Tôi về, hẹn gặp em ngày mai.

Tôi bước ra khỏi nhà, tâm trạng vô cùng thoải mái. Ít nhất, tôi biết là tối nay tôi sẽ ngủ rất ngon và sáng mai tỉnh dậy với một tinh thần vô cùng sảng khoái. Đối với tôi kể từ hôm nay, mọi thứ chỉ mới bắt đầu.

Kachi

Ngôn ngữ ngoài hành tinh

Quan điểm

Triết Học Đường Phố

5 Tháng 6, 2014

Photo: Shawn Econo

“Da k co’ j, ckao` 4nh nhoa…” (Tạm dịch: “Dạ không có gì, chào anh nha…”)

Vừa thấy câu này trong inbox Facebook thật sự là mừng như vừa thoát khỏi một cuộc tra tấn. Trước đó cứ như thể mình đang nói chuyện với người ngoài hành tinh vậy, không còn cách nào khác là phải bịa lý do để dừng cuộc nói chuyện. Ai thấy hay và dễ thương chứ mình chỉ thấy một nùi ngoằn ngoèo chữ tượng hình nhảy múa như muốn trêu ngươi…

Vậy mà hồi học cấp ba thấy nhiều đứa bạn cũng ham hố xài cái thể loại teencode này lắm

Chủ yếu vì muốn tiết kiệm thời gian nên đa phần tụi nó toàn nhắn tin điện thoại một cách vắn tắt ngắn gọn hết mức có thể. Tin nhắn đã nhắn không dấu lại còn viết tắt, nên nhiều khi cũng có lúc đớ ra với vẻ mặt hiểu-gì-chết-liền, phải hỏi lại xem nó nhắn cái gì cho mình. Ngoài ra cái thứ ngôn ngữ kỳ lạ này còn thâm nhập cả blog Yahoo 360 với mấy cái trình chat, lâu lâu rảnh rỗi lại lượn qua blog của đám bạn chỉ để đọc cái entry của tụi nó xem có gì hay ho, vừa chat với vài đứa bạn thân trên Yahoo luôn. Lạy Phật, nhiều cái đọc xong mà chỉ muốn lấy tay hứng hai con mắt đang sắp sửa rớt ra, mà nếu không nhờ có đứa phiên dịch chắc mình cũng chẳng biết tụi nó đang viết tiếng Việt hay tiếng gì luôn!

Chẳng biết từ khi nào và do ai bày mà đám bạn cứ ham hố viết cái kiểu teencode này. Vì trước giờ đi học chính quy thầy cô nào có dạy cái thứ ngôn ngữ quái lạ này bao giờ, từ điển Việt Nam lại càng chẳng có những ký tự loằng ngoằng này để mà tra nghĩa. Hỏi thì tụi nó bảo là tại thấy nó đẹp đẹp lạ lạ, dễ thương hay cái gì đó đại loại thế chả nhớ nữa. Đành chấp nhận sống chung với cơn “lũ ngôn ngữ” đang ngày một dâng cao này một thời gian…

Rồi sau này khi ra trường, mỗi đứa một phương. Đứa thì tiếp tục lên học đại (nhầm, Đại học!), đứa thì lấy chồng, đứa thì học nghề. Thú vị ở chỗ, tất cả tụi nó bây giờ đều đã tự hạn chế rất nhiều cái khoản teencode này. Cùng lắm thì khi nhắn tin hoặc chat, chữ không sẽ biến thành k, chữ gì thành j, kèm theo vài chữ khác tuy viết tắt nhưng đọc là có thể hiểu ý nó liền…

Có điều, nó không hoàn toàn tuyệt chủng!

Đôi khi vẫn thấy các bài viết đề cập đến cái vụ teencode này trên mấy tờ báo mạng. Cái thứ ngôn ngữ này nó đã thâm nhập luôn vào mấy bài kiểm tra Văn, khiến thầy cô chấm bài một phen toát mồ hôi hột. Cũng do thói quen này mà nhiều bậc phụ huynh cũng tá hỏa, cầm điện thoại lên xem tin nhắn của con em mình mà đớ người vì không hiểu con mình nhắn cái gì. Chưa kể giờ ngôn ngữ này đã có nhiều biến tấu khác nhau: viết chữ bằng số, mã hóa thành kí tự, viết tắt “tất tần tật”. Nhưng bây giờ thì cũng có thể yên tâm phần nào, khi nhận ra cái gọi là teencode này cũng không thể sử dụng lâu dài và toàn diện được.

Teencode mà xuất hiện trong báo cáo đồ án thực tập là chắc chắn sẽ bị đánh rớt.
Teencode mà xuất hiện trong email là thôi khỏi cần đọc làm gì cho mệt.
Teencode mà xuất hiện trong đơn xin việc thì sẽ chẳng ai nhận vào làm.

Trên hết, teencode là một loại ngôn ngữ mà người lớn rất kị phải đọc. Nội cái tên “teencode” cũng đã phản ánh đúng bản chất của nó – chỉ có các bạn teen sử dụng với nhau, khi đã qua tuổi dậy thì rồi thì ngôn ngữ này cũng sẽ tự động hết hạn sử dụng theo thời gian. Cùng lắm sau này nhắn tin và chat chit này kia viết tắt vài chữ thì còn chấp nhận được, chứ dùng ngôn ngữ này rộng rãi cho những môi trường làm việc công cộng là chuyện không tưởng.

Vấn đề không phải là thích hay không thích, mà vì trong cái thời buổi Công nghệ thông tin phát triển nhanh như vũ bão này, chẳng ai dư thời gian mà vừa đọc vừa dịch trong khi họ còn quá nhiều việc quan trọng khác để làm. Quái đản nhất là cái cảm giác khi phải vừa đọc vừa dịch chính thứ ngôn ngữ mẹ đẻ của mình…?!

Mà thôi kệ, còn teen thì cứ để các em nó thể hiện mình và phát huy tính sáng tạo vậy. Tới khi trưởng thành tự khắc các em nó sẽ từ từ bỏ ngôn ngữ ngoài hành tinh này thôi…

Nhật Niên

Cái tôi của bạn như thế nào?

Quan điểm

Triết Học Đường Phố

5 Tháng 6, 2014

Painting: Franciose Nielly

Nhà khoa học lừng danh thế giới Einstein đã viết: Ego = 1/Knowledge tạm dịch là cái tôi của con người sẽ tỷ lệ nghịch với kiến thức của người đó.

Theo tôi nghĩ đây là vấn đề mà mỗi người chúng ta chắc hẳn ai cũng ít nhất một lần quan tâm đến. Vì ai cũng muốn mình sẽ có thể sống tốt, sống hòa nhập với mọi người xung quanh và hơn thế nữa ai cũng muốn mình được nể trọng và tôn kính. Nhưng lắm lúc chính nó – cái tôi của chúng ta khiến chúng ta mất đi bạn thân, ấn tượng xấu với đồng nghiệp rồi người xung quanh không hài lòng về chúng ta.

Vậy cái tôi của bạn nó như thế nào? Nó nên to hay nhỏ là tốt nhất?

Mỗi người chúng ta từ lúc sinh ra đến chết đi ai cũng mang trong mình một cái tôi, nó lớn hay nhỏ, tốt hay xấu tùy thuộc vào mỗi chúng ta. Theo triết học cái tôi chính là đặc tính để phân biệt tôi với những người xung quanh. Mỗi người trên thế giới này đều tưởng chừng là giống nhau. Gần gủi nhất chính là những anh chị em song sinh cùng trứng, họ là những người rất giống nhau như hai giọt nước nhưng chính cái tôi của họ sẽ giúp chúng ta phân biệt họ.

Trong phân tâm học, cái tôi là phần cốt lõi của tính cách liên quan tới thực tại và chịu ảnh hưởng của tác động xã hội. Cái tôi được hình thành ngay từ khi con người sinh ra và qua tiếp xúc với thế giới bên ngoài, cái tôi học cách cư xử sao cho kiểm soát được những ham muốn vô thức không được xã hội chấp nhận. Cái tôi có vai trò trung gian hòa giải giữa những ham muốn vô thức và những tiêu chuẩn nhân cách và xã hội. Cái tôi của bạn nó sẽ lớn lên từng ngày theo quá trình sống của bạn.

Khi bé, cái tôi của bạn đã bắt đầu xuất hiện, bạn có thể bị người lớn la rầy nhưng thường trẻ con sẽ không để bụng những điều này. Chúng quên đi rất nhanh và không giận dõi ai vì bất cứ điều gì. Nhưng khi bước vào giai đoạn tích lũy kiến thức, nhận thức và trưởng thành thì con người ta càng trở nên khó chịu hơn. Một khi có bạn bè của chúng ta có thành tích cao hơn chúng ta thì phần lớn lại tỏ ra khó chịu và ganh tỵ. Chúng ta không thật sự thoải mái để vui mừng chia sẻ niềm vui với bạn của chúng ta.

Tôi có xem bộ phim “Ba Chàng Ngốc” một phim có tính giáo dục của Ấn Độ, tôi còn nhớ câu này của hai nhân vật trong phim khi họ xem kết quả thi: “Khi bạn chúng ta trượt chúng ta buồn nhưng khi biết bạn chúng ta là người đứng đầu chúng ta lại càng buồn hơn.” Đó là một phản ứng bình thường về hành vi của con người nên chắc hẳn trong cuộc đời mỗi chúng ta ai cũng một lần hay nhiều lần bắt gặt được cảm xúc này. Một cái tôi ích kỷ trong mỗi chúng ta trỗi dậy, chúng ta luôn cảm thấy ấm ức, bực tức rằng tại sao là nó mà không phải chúng ta.

Hoặc khi tranh luận trong lớp học hay tại nơi làm việc khi chúng ta làm việc nhóm. Thông thường việc tranh luận như vậy thường để chứng rằng bạn đúng hoặc tôi đúng mà thôi. Ai cũng muốn giành điều đúng về phần mình và ai cũng muốn bắt người khác phải nghe lời của chính mình. Đó là lúc cái tôi của chúng ta trỗi dậy mạnh mẻ nhất, nó không chịu nghe lời của bất kỳ ai, kể cả chính chúng ta. Chính vì nó quá lớn nên chúng ta thường quên mất là bản chất của tranh luận là để tạo nên sự đồng thuận để giải quyết vấn đề mà chúng ta đang gặp phải, chứ không phải để tìm ra người đúng, người sai.

Trong tình cảm cũng vậy, cái tôi lớn lên làm cho chúng ta trở thành người cố chấp, không chịu nhún nhường nhau. Chính vì vậy có rất nhiều mối quan hệ đỗ vỡ chỉ vì cái tôi của mỗi cá nhân quá lớn. Tại sao chúng ta có thể để cho nó phá nát tất cả mọi thứ của chính chúng ta nhỉ. Chúng ta có hạnh phúc khi làm theo nó không. Chắc là không, mỗi khi chúng ta ganh tị, tranh giành, tự ái, tự ti bản thân hay tranh luận để chứng minh là mình đúng thì đó là lúc chúng ta tự tạo cho mình áp lực và nó ảnh hưởng không tốt đến sức khỏe tinh thần của chúng ta. Khiến chúng ta cảm thấy ức chế và mệt mỏi hơn.

Đôi khi cũng có người có kìm nén cảm xúc dằn cái tôi cá nhân của mình xuống, chúc tụng bạn mình, hạ mình trong làm việc nhóm hay nhún nhường trong các mối quan hệ. Để rồi nén nó lại theo năm tháng, đó chính là các quả bom đã được định giờ và nó sẽ phát nỗ đến khi cực điểm của sự chịu đựng. Ấy nên chúng ta đừng nên giải quyết cái tôi của chúng ta theo cách này nhé.

Tuy nhiên, chắc ai cũng thấy được mặt tiêu cực và tích cực nếu cái tôi của chúng ta được sử dụng hợp lý. Vì không ai có thể triệt tiêu nó được, mất nó chính là mất đi nhận dạng cá nhân, như vậy trái với luật tự nhiên. Nếu cái tôi của bạn quá lớn, lúc nào cũng xem mình là nhất, không chịu thua kém bất kỳ ai, bất cứ việc gì, luôn xem thường suy nghĩ của người khác,…thì lúc đó chúng ta hãy tự soi gọi chính và sữa chữa, khắc phục nó. Đấy là mặt tiêu cực của cái tôi.

Tuy nhiên, nếu mỗi chúng ta biết sử dụng sức mạnh của cái tôi đúng lúc, lớn mạnh đúng lúc và nhỏ dần đúng lúc như khi tranh luận thì chúng ta hăm hở bảo vệ chính kiến của chúng ta nhưng khi có gì mới đáng để học hỏi thì chúng ta chấp nhận lùi bước để đạt được sự đồng thuận thì điều đó sẽ rất tuyệt vời. Vì kiến thức của thế giới này là vô tận, mỗi người một lĩnh vực, không có người là bách khoa toàn thư để rồi có thể trên tường thiên văn mà dưới thì am tường địa lý. Nên việc hạ cái tôi nhỏ bé lại để học hỏi là điều đáng trân trọng và sẽ được xã hội đánh giá cao.

Do vậy, đừng bao giờ để cái tôi cá nhân làm mình mất những người yêu thương xung quanh. Cái tôi cũng như mọi thứ khác, biết sử dụng hợp lý, điều chỉnh hợp lí và dừng lại đúng mức thì vô cùng có lợi. Chúng ta: “Cần cái tôi to và cái tôi nhỏ trong cùng một con người vào cùng một thời điểm.” Để chúng ta có thể thành công hơn trong cuộc sống các bạn nhé.

Mr Lias

Một chút vu vơ

Quan điểm

Triết Học Đường Phố

4 Tháng 6, 2014

Photo: Any Direct Flight

Một chiều vu vơ…

Chiều nay không đi học. Ừ, năm nay học có vẻ nhẹ hơn năm ngoái, một tuần được hai buổi ở nhà. Gió lành lạnh, tự nhiên có cảm giác giống quê. Ở quên tôi, chỗ mà tụi nó thường bảo là trên núi, trong ký ức mới đẹp làm sao. Đó là cái thị trấn nhỏ ôm quanh sườn núi, một năm hai mùa, mùa nắng và mùa lạnh. Nói là mùa nắng vậy thôi, chứ thật ra cũng chẳng nóng gì lắm, không như ở dưới này. Nắng trên đó vàng tươi, rạng rỡ dưới nền trời xanh ngắt, lâu lâu thấp thoáng màu trắng của mấy đám mây nhàn rỗi, lười biếng, suốt ngày chẳng chịu làm gì, cứ để tấm thân béo ú mập mạp theo làn gió nhẹ cuốn đi. Hồi nhỏ tôi thường hay thắc mắc, sao mấy đám mây kia phì lũ vậy mà gió vẫn cứ đẩy đi được nhỉ? Ừ thì ra nó nhẹ, toàn thân tụi nó chỉ như đám bông gòn, nhẹ tênh, gió thổi một phát là trôi liền à. Nếu mà nằm được trên tụi nó chắc là thích lắm.

Đó là mùa nắng, còn mùa lạnh, đến sau mùa nắng, lúc đó tôi đã lớn hơn tí rồi. Mùa lạnh bắt đầu từ khoảng tháng 9, tháng 10. Khi thằng cu nhà hàng xóm bắt mẹ chở đi may áo quần chuẩn bị cho năm học mới, khi những cơn mưa rả rích kéo dài tận mấy ngày về, đó là lúc mùa lạnh bắt đầu tới. Mùa lạnh bắt đầu từ những cơn mưa, cũng giống như mùa nắng, nhưng không phải là mưa rào mà là mưa dầm. Mưa từng đợt từng đợt không dứt, mưa tới mấy ngày liền. Nhà tôi không xa, không gần, cách trường gần hai cây số. Tôi đi bộ. Vậy nên tôi ghét mưa dầm lắm.

Cạnh nhà tôi có nhỏ N, xinh lắm, mấy thằng thường nói thế, tôi cũng thấy vậy, nhưng học chung với nhau mấy năm cấp hai rồi, nên dù che chung cái ô với nhỏ trên cả đoạn đường dài, thỉnh thoảng có cơn gió thiếu nghiêm túc tạt ngang làm ướt đôi tóc mai của nhỏ, nhìn lãng mạng lắm, vậy mà tim tôi vẫn cứ đập khoảng hơn sáu chục nhịp trên phút như thường chả thấy động tĩnh gì. Giờ nghĩ lại thấy mình ngu, tự nhiên GATO với thằng tôi của quá khứ ghê gớm.

Nói vậy thôi, chứ không phải mưa dầm suốt mùa. Mưa chỉ kéo dài hơn một tháng, sau đó…là thỉnh thoảng mưa phùn.

Tôi thích những ngày lạnh mà không mưa trên tôi lắm. Đó là cái độ cỡ cuối tháng 11, đầu tháng 12. Khi những cơn mưa dầm đáng ghét chịu khăn gói ra đi, để lại cái thị trấn nhỏ yên bình, giản dị những cơn gió se se, nhè nhẹ. Sớm, trên con đường đến trường vẫn còn đầy sương mù, khi nắng mai vẫn còn đang ngái ngủ, những tà áo dài thướt tha bay theo gió. Gió lạnh làm hồng hồng đôi má của mấy bạn nữ, thỉnh thoảng lại xoa xoa đôi bàn tay trắng ngần. Bọn con trai chúng tôi đến gọi là ngây ngất. Đám con trai chân thì dưới đất, mà hồn tận nơi đâu. Buồn cười nhất là cảnh cả khối thằng lẻo đẻo, lén lút theo tôi, cốt là để…ngắm nhỏ N. Tụi nó ngó nhỏ N, còn tôi thì ngó mấy nhỏ khác. Công nhận con gái trên tôi xinh thật, đã vậy ở cái xứ lạnh còn được thêm làn da trắng ngần, tính tình thì hiền lành dễ bắt nạt. Ôi, thật là….

Thôi, viết lung tung và lỡ cỡ vậy thôi, đã gọi là vu vơ mà.

Phong Lan

Công việc kỳ lạ (phần 1)

Quan điểm

Triết Học Đường Phố

4 Tháng 6, 2014

Photo: Tu Anh

Nếu dùng một dấu câu để miêu tả cuộc sống, tôi sẽ dùng dấu chấm cảm (!). Vì sao ư? Vì cuộc sống là một chuỗi dài cảm xúc: Vui, buồn, hờn giận, yêu, ghét… Thậm chí là cay đắng, đau đớn và hạnh phúc…

Tôi 26 tuổi, và bây giờ đang phải đối mặt với thử thách lớn nhất cuộc đời mình. Gia đình tôi gặp khó khăn, công ty ba tôi đang đứng bên bờ vực phá sản. Tôi suốt thời gian qua cứ mải mê với nghệ thuật nhiếp ảnh ờ Ý, không hề hay biết về những khó khăn ba tôi đang trải qua. Khi tôi về đến nhà, ba đã liệt toàn thân, chỉ nằm một chỗ nhìn thằng con trai đau đớn. Mọi gánh nặng đổ lên vai mẹ tôi. Bà đã cố sức vựt dậy cả cơ nghiệp, thế nhưng “tiền” là thứ chúng tôi cần nhất hiện nay. Tôi thật sự bế tắc và mệt mỏi. Cho đến một ngày, một cú điện thoại kỳ lạ đã làm thay đổi đời tôi…

– Anh là Minh Anh?
– Đúng, là tôi đây, anh là ai?
– Anh không cần biết. Chỉ biết là tôi có việc muốn thuê anh làm và sẽ trả công hậu hĩ cho anh nếu anh đồng ý.
– Tôi chẳng biết gì ngoài nhiếp ảnh cả.
– Anh yên tâm, anh biết nhiều thứ hơn anh tưởng đấy. Nếu muốn có tiền, hãy đi với tôi.
– Tôi không làm chuyện gì mà không biết rõ về nó.
– Vậy sao, nhưng tôi nghĩ anh sẽ đi theo tôi, vì tôi biết anh đang cần tiền. Thế nào, nhà nhiếp ảnh, không muốn thử sao? Tôi không bắt anh làm gì phạm pháp đâu.

Tôi đi theo anh ta thật, chẳng phải vì cần tiền đến mức liều mình, nhưng ở anh ta có một cái gì đó đầy niềm tin, ẩn bên trong một vẻ bề ngoài bất cần, buồn bã, và một chút lạnh lùng. Anh ta đưa tôi tới bệnh viện, đến một căn phòng có ánh nắng nhẹ, xuyên qua kẽ lá, luồng vào cửa sổ, thi thoảng có một làn gió nhẹ. Một cô gái nhỏ nhắn, đôi má bầu bĩnh, mắt nhắm nghiền, nằm bất động trên giường bệnh. Anh ta thẫn thờ nhìn cô gái, rồi quay đầu về phía tôi.

– Công việc của anh là mỗi ngày đến đây, dùng cây đàn ghita này và chơi bản nhạc này – vừa nói, anh ta vừa chỉ tay về cây đàn ghita ở góc phòng, và đưa tay vào túi lấy ra một bản nhạc.
– Làm sao anh biết tôi chơi được ghita?
– Tôi đã nói anh biết được nhiều thứ mà. Anh sẽ còn phải đọc thư cho cô ấy nghe nữa, chỉ như vậy thôi, không quá nhiều chứ hả?
– Nhưng tại sao tôi phải làm việc này? Tại sao anh không làm? Cô ấy là ai? Là gì của anh? Tại sao…
– Sẽ còn rất nhiều câu hỏi đấy, nhưng phải đợi anh khám phá từ từ thôi. Tôi chỉ trà lời câu đầu tiên: Vì anh cần tiền. Nếu anh đồng ý, ngày nào anh làm việc, tiền sẽ được chuyển vào tài khoản của anh. Anh có thời gian từ đây đến sáng mai để suy nghĩ. Sáng mai chúng ta gặp nhau ở chỗ cũ.
– Thôi được, tôi về trước đây.

Tôi đã suy nghĩ rất nhiều, quả đó là một lời đề nghị kỳ quặc nhưng rõ ràng là một công việc không mấy khó khăn, ít nhất là đối với tôi. Tôi nhìn mẹ rồi lại nhìn ba, tôi không giỏi lắm về kinh doanh, tôi chẳng giúp được gì, và trong hoàn cảnh gia đình tôi hiện giờ, có lẽ nhận lời làm việc là một quyết định sáng suốt.

Sáng hôm sau, tôi cố tình đến chỗ hẹn thật sớm, để nếu có thay đổi ý định, tôi vẫn sẽ còn thời gian. Nhưng anh ta không cho tôi có cơ hội làm điều đó. Anh ta đã ở đó, có lẽ đã rất lâu rồi.
– Tôi biết là anh sẽ đến mà. Anh đồng ý chứ?
– Tôi đồng ý, nhưng tôi muốn biết mình được trả bao nhiêu?
– Cái đó còn tùy thuộc vào thái độ làm việc của anh, và chắc chắn nó sẽ đủ để giúp công ty anh và chữa bệnh cho ba anh.
– Vậy anh cho tôi số điện thoại liên lạc, để nếu có chuyện gì đó…
– Sẽ không có chuyện gì cả, anh chỉ cần làm tốt công việc của mình là được rồi.
– Nhưng công việc này sẽ kết thúc khi nào, cô gái đó liệu có tỉnh dậy hay không?
– Cô ấy chắc chắn sẽ tỉnh lại, khi đó công việc sẽ kết thúc. Hoăc nếu tiền không còn được chuyển vào tài khoản của anh nữa, công việc sẽ kết thúc. Và có thể do anh lựa chọn… tự nghỉ việc. Nhưng hy vọng là điều này sẽ không xảy ra, vì tôi tin anh không phải người như vậy.
– Thôi được, vậy khi nào thì bắt đầu?
– Ngày mai, anh hãy đến thẳng bệnh viện, và có thể sẽ không gặp tôi, anh chỉ việc làm tốt việc của anh thôi.
– Tôi biết rồi, vậy..
Tôi chưa kịp nói hết câu thì anh ta đã ôm ghì lấy tôi và thì thào:
– Cảm ơn anh!

Đêm đó, tôi không ngủ được. Sáng hôm sau, tôi đến bệnh viện trong tâm trạng hồi hộp, có một chút lo sợ. Tôi vịn tay nắm cửa phòng và cảm giác như có luồng điện chạy qua. Tôi đang run.

Tôi tiến đến gần cô gái, lần trước tôi không nhìn kỹ, bây giờ nhìn kỹ hơn, trông cô ấy giống như “tiên ánh nắng”, nhỏ nhắn làm sao. Tôi nhìn xuống bên dưới, cạnh chân giường, có một thùng giấy, tôi mở ra, thì ra là thư. Tôi nhớ là anh ta có bảo tôi đọc thư nữa, có thể là những lá thư này. Đúng là như vậy, mỗi lá thư đều ghi đầy đủ ngày tháng năm ở bên ngoài, và tôi cứ theo đó mà đọc cho cô gái, nhưng chẳng biết cô ấy có nghe được hay không.

Ngày…tháng…năm,
Chào em, hôm nay em thế nào? Vẫn thức dậy sớm để ngắm bình minh à? Anh thì lười lắm, ngủ đến tận trưa. Bầu trời ở Anh lúc nào cũng nhiều sương mù, không thể thấy bình minh như chỗ của em. Đừng giận anh, lần sau nếu đến một nơi thời tiết tốt hơn, anh sẽ dậy sớm cùng ngắm bình minh với em, được chứ? Mấy người bạn ở đây cứ luôn tò mò về em. Lần sau em hãy đến đây nhé, chúng ta sẽ đãi họ mấy món sở trường của em, để xem nào: gà rán, súp, gỏi, cả món lẩu chua ngọt cực ngon của em nữa nhé. Còn anh à? Anh sẽ làm mỳ Ý cho em. Để anh đoán nhé, bây giờ chắc em đang chống cằm, cười vui đến tít mắt đúng không? Thôi anh phải đi đây, hẹn em ngày mai nhé. Anh yêu em.

Sau khi đọc xong lá thư, tôi lấy cây đàn ghita ở góc phòng đàn theo bản nhạc mà anh ta đưa. Bài hát buồn man mác, âm điệu du dương. Tự nhiên tôi thấy trong lòng thoải mái lạ thường sau gần nửa năm buồn phiền. Sau đó, tôi về nhà. Trên đường về, tôi ghé vào ngân hàng để kiểm tra tài khoản ngay, có lẽ vì tôi cũng không tin mấy vào chuyện hy hữu này.Và thật ngạc nhiên, đúng là có một số tiền lớn trong tài khoản của tôi, và ngày chuyển là ngày hôm nay, quả thật đúng là chuyện kỳ lạ, làm sao tôi có thể kiếm tiền dễ dàng đến vậy? Nhưng tôi tạm thời gạt câu hỏi đó qua một bên, chẳng phải anh ta bảo tôi sẽ từ từ hiểu ra sao, bây giờ công ty ba tôi cần tiền và gia đình tôi cũng vậy, vì thế tôi không có nhiều thời gian tìm hiểu những chuyện này.

Những ngày sau, tôi vẫn đến bệnh viện đều đặn, và tiền vẫn được chuyển đều đặn, công ty ba tôi dần có tiền để xoay sở, tôi cũng từng bước làm quen với công việc, có thể nói gia đình tôi đã sống lại. Thế nhưng, ngay khi chuyện gia đình đã tạm ổn, tôi bắt đầu quan tâm đến nội dung những lá thư anh ta viết. Thật kỳ lạ, cứ mỗi lá thư anh ta bảo mình đang ở một đất nước khác nhau, chỉ trừ nơi này – nước Việt Nam. Tôi không biết những điều trong thư có phải sự thật hay không, nhưng anh ta không nhắc gì đến cuộc sống của mình ở nơi đang ở, mà chỉ toàn đề cập đến thói quen và sở thích của cô gái này, và hầu như lá thư nào cũng đều có cụm từ: “Anh yêu em”.

Lúc đầu thì tôi thấy không vấn đề gì, nhưng về sau tôi ngại đọc ba chữ đó, cứ như là chính tôi nói với cô ấy vậy. Nhờ vậy, tôi cũng biết được cô ấy thích hoa ly hồng, thích nghe nhạc cổ điển, thích xem phim hoạt hình, và thích ngắm mưa, mỗi lần tức giận cô ấy đều chau mày lại, hay đặt hai bàn tay áp sát vào má mỗi khi rất thích cái gì đó. Anh ta thì không hẳn biến mất, anh ấy luôn đến vào ngày thứ năm hàng tuần và những lần như vậy, tôi đều cho họ có không gian riêng.

Đến một ngày tôi chịu không nỗi, đành gặp riêng anh ta để hỏi một vài điều.
– Anh thật kỳ lạ, nếu anh yêu cô ấy đến mức như vậy, tại sao anh lại không thể tự mình làm điều này với cô ấy? Anh lại còn nói dối cô ấy, anh chẳng đi đâu cả, anh vẫn ở đây, thế nhưng tại sao, trong những lá thư lại như vậy?
– Rồi anh sẽ hiểu.
– Tôi không thể hiểu được, tôi thật sự không thể hiểu, trừ phi anh nói rõ cho tôi biết.
– Tôi đã bảo là: RỒI ANH SẼ BIẾT – anh ta hét to lên, rồi bực tức bỏ đi.

Ngày hôm sau, tôi không đến bệnh viện, và dĩ nhiên tiền cũng không có trong tài khoản. Nhưng thói quen của con người thật đáng sợ. Ngày hôm sau nữa, tôi thấy bồn chồn, sau giờ nghỉ trưa, tôi đến bệnh viện. Và tôi làm việc. Tiền lại xuất hiện trong tài khoản. Tôi thật sẽ điên lên mất, thật khó hiểu. Anh ta vẫn đến vào mỗi thứ năm hàng tuần. Và những lần ấy tôi lại đi ra ngoài, trong lòng tôi có chút gì đó khó chịu.

Ngày… tháng… năm…,
Hôm nay anh đang ở một quán càfe nhỏ, trong một con hẻm nhỏ ở Beclin. Ở đây rất ấm cúng, dù là đang vào mùa đông. Anh đã chạm tay vào tuyết và nặng hình người tuyết nữa đấy. Chắc em đang ghen tỵ lắm đúng không? Em sẽ tròn xoe mắt và miệng chữ “O” đầy thán phục: “woo”. Anh biết mà. Anh còn làm bánh kem có ghi dòng chữ “anh yêu em” to lắm, tụi bạn nhìn vào cũng phải bó tay với anh luôn đó. Ước gì em ở đây để cùng ăn với anh. À, em thì chỉ ăn bánh bông lan bên dưới thôi, không thích ăn kem đúng không? Không sao, phần kem anh sẽ ăn hết, nhường em phần trái cây tươi luôn nè, em sướng nhất rồi. Ồ! tuyết rơi rồi, anh chạy ra nghịch tuyết đây. Hẹn gặp em ngày mai.

Thời gian trôi qua nhanh thật, mới đây mà đã gần một năm rưỡi. Và công việc của tôi vẫn bình thường. Thậm chí, khi đã quen với mọi thứ, tôi không còn xem đây là một công việc nữa. Tôi đến đây hằng ngày cứ như là một thói quen, rằng nếu không làm, tôi sẽ không thể chịu được. Bài nhạc thì tôi đã chơi đến phát nhàm, và không cần có bản nhạc tôi vẫn chơi được, chỉ có nội dung của những lá thư là khác hoàn toàn, và thùng thư này vẫn còn đầy lắm. Tôi thật sự khâm phục sự kiên nhẫn của anh ta, làm sao anh ta có thể viết hết ngần này lá thư. Nhắc đến anh ta, khoảng nữa năm trở lại đây, anh ta hoàn toàn biến mất, không còn đến vào mỗi thứ năm hàng tuần nữa, không đến nữa. Dần dần tôi cũng quen được với cô y tá chăm sóc cho cô gái và biết được một số chuyện.

– Cô có biết tại sao anh ta không đến đây nữa không?
– Tôi không biết, chính tôi cũng thấy lạ vì tuần nào anh ta cũng đến mà nay lại chẳng thấy đâu.
– Vậy cô gái này ở đây đã bao lâu rồi?
– Khoảng ba năm rồi, thời gian đầu ngày nào anh ta cũng đến, cũng đàn bản nhạc này cho cô ấy, rồi thì thào với cô ấy cái gì đó. Bởi vậy nên lúc đầu, nghe anh đàn, tôi lại cứ tưởng là anh ta chứ. Từ khi có anh thì anh ta chỉ đến vào ngày thứ năm hàng tuần thôi. Anh không biết chứ y tá chúng tôi quá quen với anh ta rồi. Có người còn thầm thương anh ta nữa kìa. Cô gái này đúng là có phúc lắm đấy.
– Có phải cô cũng nằm trong danh sách thầm thương anh ta không?
– Anh nói gì kỳ vậy? Chỉ là lần đầu tiên anh ta đưa cố ấy tới ấn tượng quá, ai mà không nhớ được.
– Lần đó như thế nào?
– Hôm đó hình như hai người đang kết hôn thì phải, tôi thấy họ mặc lễ phục nhưng cô gái bị thương nặng lắm, chảy nhiều máu nữa, loang hết cả áo cưới. Anh ta la hét ầm ĩ đòi vào tận bên trong, cũng may là có người ngăn lại.
– Vậy chắc anh ta cũng bị thương chứ?
– Không anh ta hoàn toàn bình thường, hình như chỉ có mỗi cô gái gặp tai nạn.
– Tai nạn gì?
– Tai nạn giao thông.

Công ty của ba tôi đã khá hơn rất nhiều, tôi bắt đầu quen với việc quản lý công ty. Ba tôi cũng đã ngồi dậy được dù hai chân ông đã liệt hẳn, thế nhưng như thế là đã quá tốt đối với gia đình tôi. Nhưng cô gái vẫn nằm đó, và anh kia thì hoàn toàn mất tích. Tôi không muốn lấy tiền công nữa, vì đã từ lâu tôi không còn xem đây là việc làm nữa mà nó là điều hiển nhiên trong sinh hoạt hằng ngày của tôi. Nhưng số tiền đó vẫn đều đặn chuyển vào tài khoản làm tôi vô cùng áy náy.

Kachi

Cô đơn có đẹp không?

Quan điểm

Triết Học Đường Phố

4 Tháng 6, 2014

Photo: Cuba Gallery

Cuộc sống có giống như game không nhỉ? Tôi là một gamer. Là một gamer đam mê tột độ FreeStyle2. 1 năm đồng hành với game, hôm nay tôi ngồi bật bài Only You (Winter Sonata) và hồi tưởng lại cái ngày đầu tôi làm quen với game .

Tôi đến với game trong vô thức, tôi chẳng biết vào game để làm gì, chỉ là “thử cho hay” . Có 5 char – tương đương với 5 vị trí chơi trên sân, tôi lại đưa ra một sự lựa chọn vô thức nữa. Thực ra tôi có biết gì về bóng rổ đâu cơ chứ: C, PF, SF, SG, PG? Là cái gì tôi chẳng quan tâm, tôi chọn đại SG – chỉ vì nó có thân hình là nữ, các char khác đều là nam, sau này tôi mới biết char nào cũng có thể là nữ. Tôi vào game học vài kiến thức cơ bản như chạy, chuyền, nhảy, ném… Rồi vào trận, tôi chỉ biết làm sao cho bóng vào rổ là được, nhất là khi SG là tay ném 3 điểm, tôi ném ào ào, bóng bật rổ cũng rầm rầm. Có trận thắng , có trận thua, tôi loanh quanh giữa tỷ lệ 48 % thắng, phải, tất cả chỉ là một chuỗi hành động vô thức, ngẫu nhiên mà thôi .

Nhưng khi tôi không còn đơn độc nữa, mọi thứ đã thay đổi. Một người tôi quen đã giúp tôi vào crew hạng 2 trong bảng xếp hạng. Lần đầu vào crew tôi chẳng để tâm đến bất cứ thứ gì, những lời chat của mọi người… Tôi như một pho tượng biết đi trong cái crew to đùng ấy, cho đến một ngày quản lý của crew là một cô gái đã bắt chuyện với tôi, lôi kéo tôi hòa nhập vào cộng đồng ấy, dần dần, tôi bắt đầu nói chuyện với cô gái ấy, rồi nhiều hơn, tôi cho họ facebook, tôi chat với họ, tôi tìm hiểu về họ, tôi biết nhiều điều hơn, nhiều lắm, rằng chẳng có cái gì là ngẫu nhiên cả. Từ những mưu mẹo trong game, đến những kinh nghiệm khi đối đầu với những đối thủ to lớn, đến những câu chuyện về đồng đội mình, để cảm thông, để gắn kết. Tôi đã không còn đơn độc từ lúc nào…

Tôi đã chuyển qua chơi PG, vì mọi người tư vấn, và đến giờ tôi chơi PG một cách thành thạo, nhiều người nói tôi chơi lên tay, và thực sự tôi cũng đến ngạc nhiên vì sự thay đổi của mình. Tôi còn nhớ như in cảm giác hồi hộp lo lắng, sợ sệt khi gặp phải những “cây đại thụ” rồi cảm giác bất lực, thua cuộc, tự trách bản thân khi chính mình khiến đồng đội phải thua… giờ đây tôi không còn nhút nhát mà thật sự bình tĩnh, phạm rất ít lỗi, thậm chí còn rất tự tin muốn gặp các đối thủ khó nuốt để “hành” họ. 🙂

Sáng hôm nay, tôi vào một phòng , có một người ít đánh chung với tôi lắm cũng vào chung, suốt cả trận đấu, tôi cảm thấy thực sự bất lực khi rất muốn đổ lỗi cho đồng đội mỗi khi team bị dồn vào thế yếu, thua điểm. Tôi chợt cảm thấy bản thân mình hơn 1 năm trước quay lại, tôi lo sợ, tôi càu nhàu, tôi bất lực… và quan trọng là tôi nhận ra: “Con người sẽ không ngừng than vãn, đau khổ… cho đến khi họ tự thay đổi bản thân và giết chết con người yếu kém của chính mình.”

Tôi đã làm vậy, tôi đã nạp tiền vào game để sở hữu những đặc quyền có lợi khác, tôi tham gia sự kiện do nhà phát hành tổ chức và trúng giải nhất, tôi mua quần áo cho nhân vật của mình, tôi mua thêm những thứ khác để giúp nhân vật của mình mạnh hơn, cho đến hôm nay khi tôi không hề than vãn hay bất lực nữa… tôi nhận ra rằng chính mình đã tự giúp mình trở nên hạnh phúc, nhờ sự giúp đỡ từ những người khác.

Trong cuộc sống, lý do chúng ta chịu đựng cô đơn là gì? Hay ít nhất là ai đó đang khiến cô đơn trở thành một vẻ đẹp? Một cô gái đẹp ngồi cô quạnh giữa cánh đồng cỏ? Cô đơn có bao giờ đẹp không? Tôi không thích cái vẻ đẹp thiên thành thánh thiện mà mọi người thêu vẽ… có đẹp bằng nụ cười móm mém của bà cụ bán rau xế chiều không?

Bạn đừng chọn cô đơn, hãy đừng ngừng công cuộc tìm kiếm… cho đến khi… nhất định có ngày đó.

Wildcomeon

Thôi lo lắng

Quan điểm

Triết Học Đường Phố

3 Tháng 6, 2014

Photo: Tuan Nguyen Photography

Hôm qua có một người bạn gửi cho tôi bài hát I’ve Got To See You Again của Norah Jones. Đây là lần đầu tiên tôi nghe bài hát này. Anh luôn mang cho tôi những thứ dễ thương và bất ngờ. Anh kể một câu chuyện nhẹ nhàng và đề nghị tôi nói lên suy nghĩ của mình rút ra được. Lúc nào anh cũng tinh tế như vậy. Hơn người bạn bình thường, với tôi anh là một người anh.

Anh kể về cô bé kia, ngày xưa bị mẹ ép học đàn, nhưng cô bé không muốn học và mẹ cô ấy đồng ý, với điều kiện cô phải học thêm 5 năm nữa mới được nghỉ. Sau này, lớn lên, khi không còn học đàn nữa, những giai điệu ngày thơ bé lại mang cô về với âm nhạc. Cô sáng tác và hát với cả đam mê rồi đạt được nhiều thành công lớn. Nhờ câu chuyện của anh mà tôi hiểu được rằng làm bất kỳ việc gì chỉ cần nổ lực không ngừng nghỉ thì đến cuối cùng nó sẽ trở thành thói quen và phản xạ. Có những thứ ngang qua trong đời ta, một thời điểm nào đó nhưng rồi sau này lại là khởi đầu của một vận mệnh khác. Anh nói anh sẽ rèn luyện tôi theo cách này trong lĩnh vực mà anh là người đã đi trước từ rất lâu và có nhiều kinh nghiệm.

Tôi chợt nhớ đến 1 trong 3 câu chuyện kinh điển về Steve Jobs. Ở thời điểm khi ông 17 tuổi, trường Reed là trường duy nhất của cả nước giới thiệu nghệ thuật viết chữ đẹp. Ở tất các các khu học xá, tất cả các poster, tiêu đề của tất cả các tranh vẽ đều được viết tay rất đẹp. Vì ông đã thôi học và không phải tham gia vào những khóa học bắt buộc thông thường nên ông đã quyết định tham gia khóa học nghệ thuật viết chữ đẹp. Ông học cách viết các chữ có nét ở chân, những biến đổi về khoảng cách giữa các nét chữ, học cách trình bầy một bản in lớn sao cho đẹp. Ông nhận thấy rằng đây là một môn học mang tính nghệ thuật, lịch sử và đẹp một cách tinh vi mà khoa học không thể làm được.

Những thứ đó dường như chẳng có ý nghĩa thực tế gì cho cuộc sống của ông. Tuy nhiên, 10 năm sau này, khi ông đang thiết kế thế hệ đầu tiền của máy tính Machintosh, tất cả những điều đó dường như trở lại và ông đã thiết kế để cài đặt tất cả những mẫu chữ đó vào máy tính, Machintosh là máy tính đầu tiên có những mẫu chữ nghệ thuật rất đẹp. Nếu như ông không tham gia vào khóa học đó ở trường thì Mac sẽ chẳng bao giờ có nhiều phông chữ như vậy. Kể từ khi Windows copy những mẫu chữ đó của Mac thì không có một máy tính cá nhân nào không có những phông chữ đó. Tất nhiên là khi ông đang ở trường đại học thì ông không thể kết nối những điểm mốc đó khi nó còn đang ở tương lai phía trước. Nhưng 10 năm sau thì những điều đó rất, rất rõ ràng.

Một cô bạn nhắn tin nói rằng cô ấy cảm thấy lo sợ cho kỳ thi Đại học và Tốt nghiệp và một năm tới, khi chúng tôi lên lớp 12. Tôi không biết nói gì, tôi cảm nhận được điều đang chạy quanh trong suy nghĩ của bạn mình. Vài ngày trước, tôi nhắn tin cho bạn trai về những lo lắng tương tự. Tôi sợ mình không làm được gì, sợ làm cha mẹ, thầy cô, đàn anh và những người bạn đang kỳ vọng vào tôi thấy thất vọng. Sẽ đến một lúc nào đó, tôi học được cách không còn than vãn, để khi gặp anh tôi chỉ nói những điều tươi sáng thôi.

Hãy đặt mình vào vị trí của anh ấy lúc này, cũng cô đơn và buồn bã như tôi ở đây vậy, cũng đang cố gắng như tôi lúc này. Tôi không thể ích kỷ, chẳng thể tham lam chẳng thể để cho mình quá nhiều ham muốn đến như vậy. Tôi muốn nói với anh, tôi cần một bờ vai, chỉ thế thôi. Tôi ghét nhất trên đời là thề non hẹn biển, là gắn bó suốt đời suốt kiếp. Những lời gian dối đầy nguy hiểm đó, tôi chẳng cần, tôi chỉ muốn sống cho hôm nay, biết tình cảm hôm nay, được chừng này là tốt lắm.

Tôi là một kẻ luôn tự tuyệt vọng rồi lại tự tìm đường khích lệ bản thân và thậm chí còn an ủi luôn người khác.

Lo lắng không làm cho rắc rối biến mất, mà nó chỉ làm cạn sạch sức lực cho ngày hôm nay. Việc cần làm là hành động. Bất cứ việc gì dù thất bại hay thành công đều có ý nghĩa của riêng nó, tại sao phải sợ. Ít ai biết được siêu mẫu Thanh Hằng, giám khảo chương trình Vietnam’s next top model tâm sự rằng cô vẫn thấy hồi hộp mỗi lần chuẩn bị bước ra sàn diễn catwalk. Thanh Hằng nói rằng lo lắng là chứng tỏ cho việc bạn còn yêu và đam mê một cái gì đó rất nhiều và điều nguy hiểm nhất trong cuộc sống chính là vụt mất ngọn lửa bên trong con người.

Đừng sợ khi xung quanh bạn là những người cực kỳ giỏi. Để thành công thì ai cũng phải phấn đấu trong hàng ngàn gian khổ. Vì vậy mọi sự so sánh ở đây đều không liên quan. Chúng ta đi đến con đường thành công bằng cách của riêng mình. Bước qua thị phi và đừng để ý tới sự coi thường của người khác. Bất cứ ai cũng có quyền ác với bản thân bạn, chỉ có bạn phải luôn sống thật tốt với mình. Và theo tôi được biết thì những người giỏi và thành thực sự họ không bao giờ kỳ thị ai. Khi tiếp xúc với người kém hơn hay nhiều lứa đàn em sau họ, thực sự họ dành rất nhiều chân tình. Dù cho không thể là người dẫn dắt hay đào tạo người khác. Nhưng với những kinh nghiệm nho nhỏ của mình, họ luôn muốn giúp người khác không có những quyết định nông nổi để mất đi cơ hội của chính mình.

Và bạn cũng sẽ như họ vậy đấy, bởi vì bạn là chính bạn của ngày hôm nay đang rất tốt, nên bạn sẽ vượt qua tất cả khó khăn để làm thật tốt mọi việc được thôi. Cố lên và đừng nản. Tôi đang cố gắng động viên mình, và nếu chỉ động viên một mình bản thân tôi thôi thì sẽ rất phí nên tôi tiện thể, động viên luôn cả bạn nữa đó! Cố lên!

Anh bạn của tôi gửi cho tôi trang web Diệu Pháp Âm có nhiều audio Phật giáo. Anh gợi ý tôi nên nghe bộ truyện Đường xưa mây trắng. Bộ truyện cũng nhẹ nhàng như người đề nghị tôi nghe nó vậy. Sau mỗi câu chuyện, có chi tiết tôi nhớ, có chi tiết tôi quên và quên thì nhiều hơn nhớ. Nếu lúc này anh hỏi lại tôi nghe có nhớ gì không biết đâu tôi sẽ trả lời một cách chân thật là em không có nhớ gì cả. Nhưng từ khi nghe nó, tôi cảm nhận mình sống khác đi rất nhiều. Giống như được thức dậy sau một giấc ngủ thật sâu.

Tôi đang sống trong một thế giới mà ngày càng có nhiều người dần thức tỉnh. May mắn hơn khi biết được rằng chúng ta không chỉ là những người đang thức tỉnh mà còn là những người biết sáng tạo nên một thế giới tốt đẹp hơn. Chúng ta không chỉ cần tạo ra thế giới mới mà chúng ta phải trở thành những con người xứng đáng để sống trong thế giới ấy. Tiếc thay, thế giới tươi đẹp ấy đã có rồi, và bằng cách nào đó, chúng ta đã đánh mất nó, không nhận ra nó hoặc không muốn chấp nhận nó.

Sự đổ vỡ và khổ đau, đôi khi lại là sự bắt đầu sang một trang mới, đẹp hơn, hạnh phúc hơn… Chỉ có rằng cái hạnh phúc kia ở phía trước, chúng ta chưa nhìn thấy và vì vậy chúng ta cảm thấy mất phương hướng. Đừng lo lắng và than phiền về thực tại nữa, tìm cách thay đổi đi.

Lâm Lê Khánh Hảo

Có quá chông chênh để cần phải cân bằng?

Quan điểm

Triết Học Đường Phố

3 Tháng 6, 2014

Photo: Ubaid Ullah Ahmed

“Most people die at 25 and aren’t buried until they’re 75.” – Benjamin Franklin

(Tạm dịch: Hầu hết mọi người chết ở tuổi 25 nhưng chưa được chôn cho tới khi họ 75.)

Cuộc sống liệu có quá chông chênh khiến con người ta cứ phải kiếm tìm mọi thứ có thể cân bằng lại? Một người bạn phù hợp để lắng nghe, chia sẻ? Một không gian để tĩnh tại, tự hỏi chính mình và giải quyết vấn đề nửa vời? Một biện pháp để cải thiện bản thân từ các tác động bên ngoài? Hay một lý thuyết triết lý nào đó để vịn vào, làm điểm tựa và bao biện?…

Tôi không phải là người giỏi tự tìm cho mình một nơi bấu víu hoặc giải thoát mình ra khỏi lối suy nghĩ tiêu cực, nhưng bình an và tự nhìn lại chính mình, tôi hiểu: Cuộc sống là một bài học, chuỗi các sự kiện, mà mỗi chuyện xảy ra đều đúng là câu chuyện cần được trang bị cho quãng thời gian mình hiện hữu trên cuộc đời này. Tôi đã nghe nhiều câu hỏi, than vãn khi những người bạn xung quanh mình vẩn vơ đi tìm thêm màu sắc của cuộc sống, muốn nó khác đi, sôi động và khác biệt hơn; những cú hích muốn thử thách; một sự an toàn cho tương lai của bản thân, gia đình hay chắc chắn và ổn định về một viễn cảnh tươi sáng… nhưng thực sự thì, bản thân mình đã hiểu rõ điều gì mình có, mình cần trong đoạn thời gian tuổi trẻ hiện tại hay chưa? 50 năm nữa kể từ khi 25 tuổi để sống một cuộc đời bình dị và cân bằng liệu có quá khó để thực hiện?

Nhìn dòng người đông đúc qua lại, sự vận hành đến chóng mặt của guồng quay toan tính hàng ngày để lặng yên đối diện thì thấy cuộc đời cũng công bằng đáp trả lại với những gì mình muốn, cũng xứng đáng và đầy toan tính. Vài phút để nhìn lại nhưng vẫn thấy chưa đủ với mớ bòng bong suy nghĩ, khao khát nhiều, đam mê nhiều, rối trong nhận thức vượt lên trên khả năng và nhu cầu ở thời điểm hiện tại. Bức tranh của cuộc sống khác gì một khối rubic nhiều màu nhưng lộn xộn hay trật tự, đẹp hay xấu, xét từ góc độ người này hay người khác thì đều khác nhau mà thôi. Tính đa dạng và dễ dàng biến đổi của nó vẫn nằm trong một chỉnh thể trọn vẹn, khéo léo thì vẫn thấy thú vị để chơi tiếp trò chơi cuộc đời.

Trong cuộc đời mỗi con người, trăn trở hay nhàm chán về cuộc sống thường thì xoay quanh các vấn đề khi chưa hiểu rõ bản thân mình như: các mối quan hệ, sự nghiệp, công việc, mục tiêu cuộc đời, định hướng tương lai… Công việc, sự nghiệp và tư duy về bản thân là các quả bóng cao su – nó phồng rồi xẹp sẽ tùy theo sự nhào nặn và từng thời kỳ mà mình trải qua. Còn các mối quan hệ: Gia đình, bạn bè hoặc sức khỏe lại là các quả bóng thủy tinh – mỏng manh, dễ vỡ và rất cần ở đó sự tinh tế, hài hòa và gìn giữ cẩn thận.

Mỗi dấu mốc chuyển giao của cuộc đời tôi gọi là các bước nhảy, hướng lên theo nghĩa tích cực chứ không nặng nề mang tên “khủng hoảng” mà mỗi bạn trẻ đang tự gán cho nó. Biết là sẽ thử thách để vượt qua và tại thời điểm đó, bạn có đủ sức mạnh để sẵn sàng “nhảy”. Không bàn đến thời kỳ “ăn bám”, khi bước vào tuổi “chấp chới” phải lo toan cuộc sống cá nhân thì những tính toán đầu tiên sẽ là cơ hội để khám phá và chiêm nghiệm nhiều điều về cuộc sống. Bạn nghĩ rằng: Mình đang mất cân bằng khi phải giải quyết các vấn đề xung đột trong chính mình – công việc, gia đình, cuộc sống cá nhân, tương lai, các mối quan hệ mới bắt đầu hình thành. Và có lẽ, đây là thời điểm mà nhiều bạn nghĩ rằng phải bứt phá bằng chính sức trẻ của mình, khi vẫn còn cơ hội để bay nhảy, khám phá, thử thách và còn có thể mắc sai lầm.

Công việc không chỉ là công việc, nó phải là sự tìm kiếm bản thân, khẳng định những giá trị cốt lõi của mình và phát huy được thế mạnh và những điều mình muốn trong sự tương tác với con người và sự việc. Công việc lý tưởng nhất không phải là công việc khi đứng ở vị trí cao nhất hay mang lại cho bạn một nguồn thu nhập cao nhất, mà còn hơn thế nữa, đó là công việc mang đến cho bạn niềm vui, sự sáng tạo và bình an lâu dài. Bạn được làm việc mình thích, học hỏi trong một môi trường tích cực và phát triển. Bạn được “sống” đúng nghĩa chứ không phải đang bị gò bó vì công việc và giới hạn bản thân. Công việc là một phần định hình sự nghiệp, về điều bạn chắc chắn phải làm trong cuộc đời sẽ ảnh hưởng rất nhiều đến cách sống và quãng thời gian bạn đi tìm ra đúng “điều mình phải làm”.

Sự phát triển bản thân – cũng là một điều mà mỗi cá nhân luôn tự hỏi: “Làm thế nào để tốt hơn?” “Làm thế nào để khẳng định được cá giá trị bản thân, sống cân bằng và tự tại?” Có những lúc tôi ước mình được trở lại thời trẻ nhỏ, ngây thơ, cười rạng rỡ, vô tư và học hỏi tiếp nhận mọi thứ từ thế giới như một miếng bông thấm nước, để thấy mỗi ngày lớn lên thật khác, ngày hôm nay tốt hơn ngày hôm qua và chắc chắn ngày mai cũng sẽ khác. Để bây giờ khi ở tuổi 25, bạn còn thấy mình dễ dàng học hỏi như một đứa trẻ? Hãy học hỏi, hãy tìm tòi và phát triển bản thân, dù nhỏ thôi, nhưng hãy đổi mới – kiếm tìm những điều nhỏ thôi nhưng đủ thú vị để nhận thức rằng, bạn vẫn đang lớn lên mỗi ngày.

Hãy yêu và sống cho những người xung quanh, nhiệt tình với chính mình mà những mối quan hệ đang có nhưng hãy là chính mình – đừng gượng ép hay toan tính. Trao đi để nhận lại nguồn năng lượng hạnh phúc. Và đặc biệt hãy tận hưởng cuộc sống – Đây không phải là một khái niệm vật chất, vì vậy đừng gán bất kỳ lý do gì để dừng lại và ngắm nhìn những màu sắc của thế giới xung quanh. Cân bằng cuộc sống bằng những trải nghiệm tinh thần phù hợp với từng cá nhân từ những việc nhỏ hàng ngày. Ngay lúc này – hít vào một hơi thật sâu, cảm nhận hơi thở và thở ra từ từ, loại bỏ đi hết mọi lo lắng của cuộc sống hàng ngày để ngắm nhìn chính mình, bình an ở giây phút hiện tại.

Chấp nhận với giây phút hiện tại để bằng lòng với những gì mình đang có, nỗ lực với những điều mình mong muốn, kiên trì hành động để đạt được mục tiêu cá nhân. Sống chậm lại, cảm nhận, hưởng thụ cuộc sống và mỉm cười mỗi ngày, đừng để xã hội vật chất cuốn bạn đi, khiến nó kiểm soát mọi suy nghĩ và cách sống của bạn. Chỉ cần dừng lại và ngắm nhìn mọi thứ xung quanh, bạn sẽ thấy rất nhiều màu sắc đẹp đẽ dưới con mắt tinh tế của bạn. Cho phép mình mỉm cười trước mỗi chuyện xảy ra thì chắc chắn rằng khi nhìn lại bạn sẽ thấy điều thú vị ẩn chứa trong đó, sống với giây phút hiện tại nhưng hãy chờ đợi kết quả ở tương lai. Chuyện gì xảy ra cũng tốt… Bạn biết có những người luôn gặp may mắn trong cuộc sống phải không? – Hãy là một trong số họ!

Thân tặng đến những người bạn tuyệt vời của tôi đã và đang trải nghiệm một cuộc đời đầy màu sắc!

Bùi Phương Linh

1...227228229...333 Trang 228 của 333

Featured Image: Wikipedia

Nguyên lý 1: Xây dựng và bảo vệ cơ chế thị trường

Nguyên lý 2: Xác lập bình đẳng hình thức

Nguyên lý 3: Thúc đẩy đa dạng hoá

Photo: Ludwig von Mises

Thị trường

Hành vi học (Praxeology)

Lời và lỗ

Tiền

Photo: Hannah Louise Curson

Photo: Shawn Econo

Vậy mà hồi học cấp ba thấy nhiều đứa bạn cũng ham hố xài cái thể loại teencode này lắm

Có điều, nó không hoàn toàn tuyệt chủng!

Painting: Franciose Nielly

Vậy cái tôi của bạn nó như thế nào? Nó nên to hay nhỏ là tốt nhất?

Photo: Any Direct Flight

Photo: Tu Anh

Photo: Cuba Gallery

Photo: Tuan Nguyen Photography

Photo: Ubaid Ullah Ahmed

.cls-1{fill:#FFFFFF;}