24 C
Nha Trang
Thứ tư, 6 Tháng mười một, 2024

PHÁT TRIỂN TOÀN DIỆN

Triết Học Đường Phố - PHÁT TRIỂN TOÀN DIỆN
Trang chủ Blog Trang 178

Sao mãi là trẻ con

Triết Học Đường Phố
-
12
Featured Image: Swarat Ghosh

 

“Dân hai nhăm triệu không người lớn
Nước bốn nghìn năm vẫn trẻ con.”

– Tản Đà

Có nhiều ý kiến cho rằng một trong những hạn chế rất lớn của người Việt, đó là chúng ta luôn mang trong mình các tố chất của một đứa trẻ và mãi không chịu lớn hoặc chỉ chịu lớn dậy khi có các đe dọa hay bị xâm lăng, đô hộ. Khổ một nỗi, sau khi gồng mình lên để đẩy lùi các thế lực ngoại bang thì chúng ta không chịu lớn tiếp mà lại khoái quay trở về thân phận một đứa trẻ.

Minh chứng đầu tiên của việc chúng ta luôn là một đứa trẻ có lẽ bắt nguồn từ truyền thuyết Phù Đổng Thiên Vương – Thánh Gióng, tuy đã ba tuổi mà không biết đứng biết đi hay biết nói. Nó phản ánh một phần tính cách bàng quan và thiếu trách nhiệm với thời cuộc của phần đông dân chúng trong thời bình. Đứa trẻ đó có lẽ sẽ mãi không chịu lớn nếu đất nước không bị ngoại bang xâm lấn; và cũng thật lạ kỳ, cũng vẫn chính là đứa trẻ ấy nhưng chỉ vừa nghe lời hiệu triệu cứu nước, đã có thể vươn mình đứng dậy, trở thành một thanh niên cường tráng khỏe mạnh, giúp đánh tan giặc ngoại xâm và ra đi không một lời từ biệt.

Có lẽ người xưa không thể để Thánh Gióng ở lại trần gian được, bởi vì nếu như vậy thì Ngài sẽ như thế nào nếu không phải trở lại vai trò của một đứa trẻ – vốn không được hay ho cho lắm sau khi đã lập được bao kỳ tích.

Có rất nhiều nguyên nhân khiến chúng ta luôn muốn mình mãi là trẻ con! Bởi vì là trẻ con chúng ta đươc phép sai và không phải chịu trách nhiệm về những việc mình làm. Là trẻ con, chúng ta được “người lớn” che chở và hay được khen ngợi mỗi khi làm một việc gì đó “được cho là phải” hay “chịu khó nghe lời”. Trong thế giới của trẻ con, mọi chuyện đều có thể xảy ra và được chấp nhận mà không bị đặt câu hỏi hay nghi ngờ. Chỉ khi là trẻ con, chúng ta mới hay “ảo tưởng sức mạnh” mà không bị chỉ trích hay bị phê phán về sự non kém trong khoa học hay quản trị.

Là trẻ con, chúng ta luôn hồ hởi đón nhận những cái mới, tham gia các trào lưu mới và thử nghiệm các mô hình mới mà không cần phải phân tích bối cảnh, sự phù hợp cũng như tác động của chúng đối với cộng đồng. Là trẻ con chúng ta không phải chịu trách nhiệm giải trình trước người lớn về các việc mình làm và nếu có gì sai sót thì người khác cũng dễ thông cảm theo kiểu “trẻ con ấy mà”.

Cũng chỉ có trẻ con mới tin vào “ba điều ước” và tin vào các câu chuyện hoang đường mà không cần phải chứng mình bằng khoa học thực nghiệm. Là trẻ con, chúng ta được phép mơ mộng một chút. Nếu làm người lớn, nhiều lúc cuộc sống không cho phép chúng ta mơ mộng, đặc biệt là trong những quyển sách có ảnh hưởng đến tương lai. Sự mơ mộng có chăng cũng chỉ là tô hồng thêm chút ít các kết quả sẽ đạt được vốn dĩ có thể được đảm bảo bởi các chiến lược đúng đắn trong thực tại.

Nhưng là trẻ con, chúng ta không nhất thiết phải có các hành động cụ thể thời hiện tại nhưng vẫn có quyền mơ mộng một “đông phương hồng” ở tương lai.Cũng bởi vì ai cũng thích được mơ mộng mà không phải làm gì cả nên nhiều người chọn cách không phải lớn để mãi là trẻ con.

Trong khoảng trên một thế kỷ qua, đã có nhiều người, với lòng yêu nước và tự tôn dân tộc, đã tìm nhiều cách giúp dân tộc chúng ta thoát khỏi thân phận một đứa trẻ để một ngày có thể trở thành một thanh niên cường tráng. Không thể phụ nhận một thực tế rằng với các nỗ lực đó, chúng ta đã lớn lên chút ít. Từ một cậu bé gầy gò, ốm yếu và chỉ biết một ít Tam Tự Kinh, chúng ta đã có một bước tiến dài và phổng phao lên rất nhiều trong mấy chục năm qua.

Đã có lúc, nhiều người tin tưởng rằng với đà này, chẳng mấy chốc chúng ta sẽ lần đầu tiên thoát khỏi quy luật của lịch sử dân tộc để trưởng thành cả về hình thức lẫn nội dung. Than ôi, cũng có thể là do phúc phận của chúng ta chưa đến, khi sắp chuyển mình để chuẩn bị dậy thì, chúng ta đã không vượt qua được sức ì của tâm trí và bóng đè của lịch sử, văn hóa để cho cơ hội bị trôi qua khiến cho không biết đến bao giờ mới có thể lớn lên được nữa.

Là trẻ con, chúng ta thích được sống trong một xã hội mang màu sắc kiếm hiệp, nơi những thường dân yếu thế có thể được các “hiệp sĩ” bóng đêm hay “người dơi” bảo vệ trước những bất công; nơi luôn có những người sẵn sàng “lộ kiến bất bình bạt đao tương trợ”; nơi công lý thỉnh thoảng được bảo vệ bởi một ông Bộ Trưởng vi hành. Ở nơi đó vai trò nhà nước bị lu mờ trong con mắt của người dân.

Trong lịch sử của mình, người Ấn Độ liên tục bị các tộc người khác (người Aryen, Hung Nô, Hôi và Châu Âu) xâm chiếm và đô hộ. Do yếu tố tôn giáo và khí hậu, họ trở nên suy nhược và không có khả năng chống trả. Để giải thoát cho mình, họ phải đi tìm niềm vui và sự an ủi trong tôn giáo – nơi đó tâm hồn họ được giải phóng bất chấp thực tại là kẻ bị thống trị.

Khác với họ, chúng ta trẻ hơn rất nhiều và cũng nông cạn hơn nhiều trong cách nghĩ, hơn nữa chúng ta luôn lớn dậy mỗi khi có ngoại xâm và luôn giành chiến thắng. Điều này khiến cho lòng kiêu hãnh của chúng ta quá lớn – lớn đến nỗi nó lấn át tất cả các thứ khác mỗi khi chúng ta bị đe dọa. Khi đó, tính cách của một đứa trẻ bộc lộ rõ nét nhất trong từng cá thể của người Việt.

Lòng kiêu hãnh không cho phép chúng ta nhượng bộ hay thỏa hiệp. Bất kỳ ai đi ngược lại nguyên tắc này sẽ bị coi là “thỏa hiệp” “cải lương” hay “nhu nhược”. Đây có thể xem là một trong những nguyên nhân khiến dân tộc chúng ta nổi tiếng anh hùng trong chiến trận nhưng hay bị thất bại trong các bước ngoặt lịch sử.

Các bậc Tiền Bối đã là tâm khổ tứ để giúp dân tộc ta lớn dậy. Tuy không được như ước nguyện, nhưng ít nhiều ngày hôm nay chúng ta đã phổng phao hơn rất nhiều. Đây có thể là thời cơ để chúng ta vươn mình đứng dậy bằng các biện pháp đồng bộ về văn hóa, thể chế và giáo dục.

Bạn sẽ làm gì và làm khi nào để sau 4000 năm Quốc Tổ Lạc Long Quân không còn thắc mắc về sự chăm lớn của con cháu?

 

Tuấn Trần

Nhìn

Triết Học Đường Phố
-
148
Featured Image: Jill Ferry

 

“Ngày xưa rất xưa, khi mà con người còn rất đơn thuần, ở ngôi làng nọ có một chàng trai vô cùng tốt bụng, anh ta chăm chỉ làm việc và hay giúp người nên tiếng lành đồn xa, khi dành dụm được một số tiền, anh bắt đầu mở ra kinh doanh. Bởi bản tính tốt bụng mà anh được mọi người tin tưởng, công việc càng trở nên khấm khá, càng giàu có hơn thì anh càng giúp nhiều người hơn và rất được kính trọng.

Anh lập gia đình rồi có một con trai, bằng sự dư dã về vật chất nên người con được cho đi học cách kinh doanh ở thành thị. Rồi thời gian qua đi, vào cái ngày lìa đời anh đã gọi đứa con đến và bảo: ‘Cha tuy có rất nhiều tài sản nhưng thứ quý giá nhất cho con lúc này là một lời khuyên: hãy luôn giúp đỡ mọi người.’

Sau khi người cha chết thì đứa con đã thức thâu đêm để nghĩ về những lời ông nói. Bằng trí thông minh tuyệt vời và những gì được học, cậu đã khám phá ra rằng việc làm phúc bố thí sẽ kiến cho nhiều người tin tưởng. Với suy nghĩ đó, anh dùng số tiền mình có đầu tư vào việc làm từ thiện sao cho danh tiếng đạt được là lớn nhất, mang lại nguồn lợi nhiều nhất, và khi cảm thấy danh mình đã đủ, anh liền ngừng đầu tư vào việc đó.

Vì danh tiếng của anh và cha, có nhiều người đến nhờ vả nhưng đều họ nhận được là sự thờ ơ lạnh nhạt, họ kinh ngạc, họ tìm đến vị bô lão già nhất trong làng được cho là thông thái nhất để tìm lời giải đáp. Sau một hồi ngẫm nghĩ ông đã thốt lên rằng: ‘Thật đáng tiếc, chỉ vì những món lợi mà hình thức của lòng bác ái mang lại đã khiến đứa con của một người đạo đức trở nên sa đọa.’

Nhờ vào lời vị bô lão mà nhiều người nhận ra sự thật, nhưng trong số họ cũng có vài người thông minh, họ đã dùng cái bí quyết của người con để đến nơi khác làm ăn, và họ cũng rất thành công. Nhưng sau những thành công đó là sự phơi bày của sự thật. Con người trở nên nghi ngờ lẫn nhau để rồi cuối cùng không ai còn tin tưởng vào điều tốt nữa.” (Nguồn: Mắt Đời, hihi)

Ngày nay, khi bước chân vào các nhà sách, ta có thể tìm được hàng chục đến hàng trăm cuốn sách dạy người ta cách thành công trong mọi mặt của cuộc sống, đa số chúng đều dùng cái phương pháp mà người con trong câu chuyện đã dùng. “50 bí quyết để …” “99 điều cần tránh…” “bí quyết chinh phục tình yêu” “xyz việc cần làm để gia đình hạnh phúc”… Ở góc độ nào đó những quyển sách này rất lợi ích đối với ta, nhưng nếu quá dựa vào chúng, suy nghĩ theo chúng không sớm thì muộn ta sẽ trở nên thực dụng. với tôi một cuốn sách có giá trị khi nó bao hàm cả cái ý nghĩa phía sau những việc làm thực tiễn đó. Một thời tôi từng say mê chúng, nhưng sau đó tôi cảm thấy chán ngấy, tôi muốn đọc những điều sâu sắc hơn.

Bạn đã đọc câu chuyện về chàng Don Joan chưa? Anh ta quyến rũ các cô gái với cùng một công thức, những bó hoa đặt sẵn, những lá thư cùng một nội dung được chừa khoảng trống để chờ điền tên cô gái nào đó. những phương thức thông minh khiến tình nhân tự rời đi sau khi đã chán chê nàng. Hay những trường hợp kinh điển trong tình yêu, cô gái chọn chàng trai tặng chiếc Iphone chứ không chọn anh chàng tặng con gấu bông bằng cả tháng lương làm thêm của mình. Tôi không nói đến việc cô gái ham mê vật chất, tôi đang nói đến việc người ta thường đánh giá tình yêu qua giá trị của những món quà, những biểu hiện bề ngoài. Tất nhiên chưa chắc anh chàng nghèo khó yêu cô gái nhiều hơn anh kia. Nhưng để nhìn được đâu mới là tình yêu thật sự thì khó lắm thay.

Chính việc chuộng hình thức – xem nhẹ nội dung mà căn bệnh thành tích ở Việt Nam ngày càng trở nên trầm trọng hơn. Báo cáo tài chính năm nào cũng lợi nhuận nhưng đùng một cái mắc nợ chục ngàn tỷ, số lượng giáo sư tiến sĩ hằng hà sa số nhưng được các tổ chức thế giới công nhận chất lượng thì chỉ từ 10 – 20%, nghèo như công nhân nhưng vẫn cố dành dụm để mua một chiếc di động hàng hiệu để được như mọi người, các vị COCC thì nay đổi xe này mai đổi xe kia để thể hiện mình là dân chơi thứ thiệt, trường học thì số học sinh giỏi năm sau cao hơn năm trước rồi cao đến nỗi nhìn đâu cũng toàn là học sinh giỏi cả, nói thật chứ nếu tính theo xếp loại trong học tập thì Việt Nam ta là dân tộc thông minh nhất thế giới.

Điểm số chính là thước đo năng lực của học sinh nhưng vì căn bệnh này là trở nên chẳng có giá trị gì mấy, nó giống như sự lạm phát của đồng tiền, để đạt được điểm số thì giáo viên dạy trước bài kiểm tra, học sinh bói bài, cấp trên đòi hỏi thành tích ở cấp dưới một cách ấu trĩ khiến người ta chỉ biết gian dối. Khi thước đo giá trị bị sai lệch thì ta lấy gì để đo đây? Có nhiều lúc tôi tự hỏi con người ta chạy theo những thành tích đó để làm gì? Để thể hiện mình? Để được khen ngợi? Để thấy mình giỏi? Nhưng thật ra tất cả họ đã sai rồi, người hiểu biết nhìn vào họ không khen đâu, họ đang cười đấy. Và cái cười đó còn đau gấp ngàn lần cái cười khi ta làm một việc kém cỏi. Vì giá trị một con người là ở nhận thức chứ không phải tri thức, tri thức là lượng còn nhận thức là chất.

Con người sống ở đời chỉ thật sự đi lên khi biết nhìn xa trông rộng, biết quý cái lợi ích lâu dài hơn cái trước mắt. Ví như bạn tôi, khi tiếp xúc khách hàng nó vẫn học và dùng các phương thức xã giao, nhưng mục tiêu của nó là biến họ thành những người bạn thân thật sự, có thể ban đầu chỉ là hình thức nhưng sau đó là sự quan tâm thật sự, cũng chính vì thế những công trình tốt luôn có phần nó. Hay trong tình yêu, các bí quyết chỉ nên mang tính tham khảo, cái cốt lõi vẫn là tình yêu, khi có tình yêu thì đừng nói là 99 cách hay 200 cách mà là hàng ngàn cách, trăm ngàn cách, triệu triệu cách để có được hạnh phúc. Nếu chúng ta chỉ học hình thức, chúng ta chỉ có hình thức đó, nếu chúng ta hiểu nội dung, chúng ta sẽ sáng tạo ra muôn vàn hình thức để phục vụ chính mình.

……

(Nói nhỏ một tí: thế tại sao nước ta đi trên con đường XHCN gần 40 năm mà vẫn còn chưa đến nơi? Có nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan, nhưng trong đó có một nguyên nhân rất quan trọng, đó là vì cái chúng ta học được chỉ là hình thức, là lý thuyết, là suy luận của một nhà triết học người Đức – không phải người Việt. Khi ông ta chết đi thì cái triết thuyết đó cũng dừng lại, cái chúng ta dùng chỉ là sản phẩm (một sản phẩm cách đây hơn trăm năm), còn cái công nghệ để chế tạo ra sản phẩm đó thì không có.

Nếu nền triết học của ta như nước Đức thì ắt hẳn sẽ có người cải tiến và tiếp nối. bất cứ một tư tưởng nào cũng cần sự tiếp nối để phát triển, nếu không nó sẽ lỗi thời. Thật sự thì tôi cảm nhận được cái khó của các vị lãnh đạo, sự tiến thoái lưỡng nan, con đường nào mới là đúng?! Thường thì trong trường hợp này vài người sẽ chọn cách không làm gì cả và chờ. Nhưng thế giới có chờ chúng ta không?)

 

Mắt Đời

Bàn về “người bạn thân rất thân” của Việt Nam

Triết Học Đường Phố
-
131
Featured Image: Peter Collingridge

 

Trong suốt chiều dài lịch sử Việt Nam, từ quá khứ kéo dài đến hiện tại cho đến tương lai rất xa luôn phải đối mặt với một nguy cơ rất lớn. Nói đến đây chắc bạn biết được nguy cơ đó là gì và xuất phát từ đâu. Câu nói “tri kỷ tri bỉ, bách chiến bách thắng” cũng xuất phát từ chính nơi ấy, nhưng dường như nhiều lần ta đã quên đi ý nghĩa xương máu của bài học đó. Có người bảo dân tộc ta chỉ trở nên thông minh và mạnh mẽ khi phải đối mặt với những nguy cơ sống còn, tôi cũng thấy nhận định đó rất đúng. Nhưng bài này không nói về chúng ta mà nói về nơi tạo ra nguy cơ đó.

Có một điều đáng buồn là góp phần vào sự trưởng thành của tôi thì công lao của lịch sử Trung Quốc lại lớn hơn vô số lần mà lịch sử Việt Nam mang lại, trong Đông Chu Liệt Quốc tôi học được những bí quyết về quân sự cũng như chính trị, học được cách nhìn mặt mà đoán ý, học được lúc nào nên nói và lúc nào phải im lặng để khỏi mang họa sát thân, học được những nguyên nhân gây ra mất nước, học được các bài học về Nhân – Lễ – Nghĩa – Trí – Tín…, với Xuân Thu Chiến Quốc, Tam Quốc Diễn Nghĩa, Lã Thị Xuân Thu, Sử Ký Tư Mã Thiên, Hàn Phi Tử tôi học được thế nào được gọi là vị minh quân, thế nào là trí thế nào là dũng, học được cách lợi dụng bản tính con người để đạt mục đích của mình.

Suốt tuổi thơ tôi là sự say mê những bộ phim dài kể về Tần Thủy Hoàng, Lưu Bang, Đường Minh Hoàng, Võ Tắc Thiên, Thái Bình Công Chúa, Mãn Thanh 13 Hoàng Triều, Thái Bình Thiên Quốc… cùng các phim nhỏ lẻ khác. Không kể sao cho hết những lợi ích mà chúng mang lại. Còn với Việt Nam? Tôi chỉ học được một điều duy nhất: “Chúng ta rất giỏi, đánh đâu thắng đó.” Tất cả những điều này cho thấy rằng chúng ta đang bị đồng hóa đến tận gốc rễ, biết là bị đồng hóa đấy nhưng không có cách nào phản kháng, đơn giản vì đó là những tinh hoa mà chúng ta phải học nếu muốn trưởng thành.

Khởi nguồn của TQ là vài trăm nước nhỏ lẻ san sát nhau, quần hùng cát cứ khắp nơi. Trải qua mấy trăm năm, bằng các cuộc chiến tranh, những nước nhỏ dần dần bị diệt để hình thành 7 nước lớn và cuối cùng thống nhất vào thời Tần Thủy Hoàng. Quá trình chiến tranh liên miên này sinh ra những bài học quân sự vô cùng quý giá mà ta thấy trong Binh Pháp Tôn Tử, thế bạn có biết nội dung cốt lõi của Binh Pháp Tôn tử là gì không? Nó chỉ có 4 chữ “Bất Chấp Thủ Đoạn”.

Trong hằng hà sa số cuộc chiến ta không hề thấy 2 chữ “đạo đức”, có một câu nói mà cho đến tận ngày nay vẫn còn được dùng: “Nhân từ với kẻ địch là tàn nhẫn với bản thân.” Tôi biết có vô số người nhận đồng với câu này mà trong đó có cả tôi và điều này thật đáng sợ. Bạn biết cuộc chiến Trường Bình thời Xuân Thu Chiến Quốc? Bạch Khởi đã tàn sát 40 vạn quân đầu hàng của nước Triệu, 400.000 người đấy. Không ít lần ta thấy rằng nếu một thành trì không đầu hàng quân địch thì có khả năng cả thành bị đồ sát, một họ nếu thua một họ khác trong việc tranh dành quyền lực sẽ bị giết sạch không chừa một mống, sự tàn ác là không thể nói hết.

Vì Trung Quốc hình thành bởi sự thôn tính các quốc gia nhỏ lẻ nên trong bản thân cũng sinh ra một thứ rất nguy hiểm, đó là Chủ Nghĩa Bành Trướng, cái chủ nghĩa này thì bất cứ quốc gia nào cũng có, nhưng riêng đối với Trung Quốc thì nó trở thành một sự khát khao mãnh liệt. Các quốc gia Châu Âu với sức mạnh quân sự, họ xâm chiếm các nước khác, họ biến các nước đó thành thuộc địa nhưng trong họ thiếu cái ham muốn biến nó thành chính mình.

Trung Quốc lại khác, muốn tiêu hóa hoàn toàn quốc gia chiếm được. Điều này chúng ta dễ dàng thấy được ở thói sành ăn trong văn hóa của dân tộc Trung Quốc, cái gì cũng có thể ăn, miễn thấy có lợi là ăn hết, vấn đề này bạn có thể tìm hiểu trên internet sẽ thấy. Tính ra mà nói thì trừ một số nước lớn, những nước nhỏ vẫn còn tồn tại bên cạnh Trung Quốc là rất đáng khâm phục.

Người ta thường nói Anh là một quốc gia thực dụng, tôi thì nghĩ cương vị đó nên để Trung Quốc đảm nhận. Đọc lịch sử Trung Quốc ta thấy nổi trội nhất là điều gì? Là tranh dành quyền lực, để đạt được quyền lực thì anh em có thể giết nhau, cha con giết nhau, vợ chồng giết nhau… việc này diễn ra từ gia tộc lên đến triều đình. Cái lợi là trên hết, họ nghĩ rằng có cái lợi sẽ có tất cả, mọi thứ từ con cái cho đến người thân đều có thể trở thành công cụ để đạt mục đích.

Cái tính duy lợi này hình thành do sự tất yếu của lịch sử, kẻ thất bại chỉ có con đường chết, không có ngoại lệ. Nỗi sợ bị sát hại ám ảnh dân tộc này nên đứng trước sức mạnh vượt qua họ thì họ trở nên vô cùng yếu đuối, nhưng khi họ có sức mạnh thì họ trở thành một con hổ dữ khôn ngoan chực chờ để vồ con mồi dại dột.

Có khi nào bạn tự hỏi, tại sao nền văn hóa đồ sộ ấy lại đi sau các nền văn hóa khác ở phương Tây? Nếu bài trước tôi nhìn Việt Nam là một cậu thiếu niên chưa trưởng thành thì bài này tôi nhìn Trung Quốc như một người trưởng thành chưa lớn. Vì sao đã trưởng thành nhưng không lớn? Vì trong nó mang những khuyết điểm khiến cho không thể tiếp tục đi xa hơn đến sự lão luyện. Đó chính là tính duy lợi và sự tàn ác, nước Anh thực dụng nhưng họ thực dụng ở những lợi ích rất xa và bền vững, còn Trung Quốc thì lại mê cái lợi ở trước mắt.

Để đạt được lợi ích lớn nhất trong hiện tại, họ sẵn sàng hủy diệt những gì cản trở dù những thứ đó có thể mang đến lợi ích lâu dài về sau. Đó là việc tàn sát kẻ địch không khoan nhượng, nhưng kẻ địch đó là ai? Là những trí thức ngay trong chính quốc gia mình. Lẽ ra với một nước lớn như Trung Quốc thì có thể nói nhân tài hằng hà sa số, nhưng kẻ thống trị giết hết để dễ bề điều khiển. Hãy nhìn sự kiện Thiên An Môn bạn sẽ thấy rõ nhất.

Vấn đề này khiến tôi nghĩ đến hai quốc gia, đó là Campuchia và Mỹ, Khơ Me đỏ đã tàn sát gần như toàn bộ trí thức trong nước, biến tất cả thành nông dân để Campuchia trở lại thời kỳ vàng son của một nước nông nghiệp. Khi trí thức bị giết sạch thì lấy gì nâng cao dân trí? Hậu quả dốt nát đó hàng trăm năm nữa cũng chưa chắc khắc phục được. Còn nước Mỹ thì sao? Sau cuộc nội chiến hầu như không hề có bắt bớ tù binh, nếu có thì là những kẻ vi phạm đạo đức chiến tranh hay những sự thù hận cá nhân, không hề có chính sách trả thù từ bên chiến thắng, chính vì vậy nước Mỹ vẫn giữ được nguồn nội lực của mình để phát triển đất nước.

Sự tàn ác một cách thiển cận khiến Trung Quốc chỉ sử dụng được một phần sức mạnh của mình, còn tính duy lợi hẹp hòi lại tạo ra sự ích kỷ. Biết bao tinh hoa của cả một nền văn hóa đồ sộ phải bị chôn vùi, cái gì cũng chỉ giữ cho riêng mình, biết bao bí quyết bị thất truyền. Y học cổ truyền Trung Quốc khiến cho cả thế giới phải khâm phục, nhưng nếu không có thói quen “dấu nghề” đó thì nó còn rực rỡ đến thế nào nữa? Tôi nghĩ sẽ gấp trăm lần lúc này. Chính sự ích kỷ đó thể hiện một tầm nhìn hạn hẹp ngăn cản bước tiến của dân tộc này và vì thế tuy rộng lớn, giàu có, tràn đầy nội lực nhưng nó cũng rơi vào sự trầm luân và làm mồi cho những dân tộc lão luyện hơn.

Còn Trung Quốc bây giờ? Có vài người tin rằng một ngày không xa sẽ trở thành quốc gia số 1 thế giới. Tôi không cho là như vậy, đơn giản vì con đường mà Trung Quốc đang đi mang trong đó những nhược điểm như tôi vừa phân tích. Bao giờ những nhược điểm đó còn tồn tại thì Trung Quốc vẫn còn phải đối mặt với những bất ổn của mình. Thống trị thế giới cần ở cái đầu chứ không phải chỉ bằng một cơ thể khỏe mạnh. Với cùng những điều kiện như nhau thì dân tộc nào có tầm nhìn xa hơn sẽ đi xa hơn, huống chi “người ta” đã có thiên thời – địa lợi – nhân hòa.

Vậy tương lai Việt Nam sẽ thế nào nếu lọt vào tay Trung Quốc? Chúng ta hãy thử tưởng tượng để thấy được sự kinh hoàng đó

Lưu ý: Bài này chỉ viết về những tính cách ảnh hưởng trực tiếp đến những nguy cơ đối với Việt Nam chứ không phải cái nhìn toàn vẹn về tính cách và văn hóa của dân tộc Trung Quốc. Văn hóa Việt Nam bị sự ảnh hưởng từ văn hóa Trung Quốc nên nếu chỉ hiểu theo những chiều hướng trong bài thì khác nào ta tự vỗ mặt mình. Với những nét đẹp trong văn hóa và tính cách của Trung Quốc thì có lẽ nói 3 ngày 3 đêm vẫn không hết, nhưng đó không phải là mục đích của bài viết nên không được đề cập.

Rất mong mọi người vào thảo luận để tôi học hỏi thêm (có ném đá mong ném nhẹ tay tí).

Mắt Đời

Không muốn khác biệt

Triết Học Đường Phố
-
10

 

Cách đây không lâu, một ngày nọ tôi đứng hút thuốc và uống cà phê giải lao trước toà nhà nơi tôi làm việc, một ông cụ chừng 75, 78 tuổi đậu xe và sơ ý cạ vào một xe khác. Đây là chuyện rất bình thường đối với người lái xe, đặc biệt là người già.

Tôi thấy ông cụ loay hoay trong xe một đỗi rồi mới bước ra ngoài. Ông đứng nhìn vết xước trên chiếc xe mà ông lỡ gây ra và tắc lưỡi. Nhìn dáng ông, tôi biết ông là một người bị tàn tật nhưng không hiểu sao ông không để thẻ “tàn tật” ở trước kiếng xe. Ông lại lò dò bước vào xe và tìm kiếm cái gì đó. Sau đó ông bước ra và dùng một cái digital camera khá cũ kỹ chụp chiếc xe và vết xước. Tần ngần một chốc, ông tiến lại phía tôi và hỏi tôi có cây viết và mảnh giấy không, cho ông mượn. Tôi nói ông đợi 1 phút để tôi chạy lên văn phòng lấy cho ông.

Đưa ông tờ giấy và cây viết, ông cảm ơn và nói là ông muốn viết vài dòng, gắn lên kiếng xe của khổ chủ kia để họ liên lạc với ông sau vì ông không thể đứng đó chờ khổ chủ ra xe để trình bày chuyện gì xảy ra. Ông hí hoáy viết mấy dòng rồi trao cây viết lại cho tôi và cảm ơn.

Tôi tò mò hỏi ông: “Sao cụ không đậu ở đường song song với đường này, bên đó có mấy chỗ dành cho người tàn tật. Cháu nghĩ cụ là người tàn tật, phải không ạ?”

Ông nhìn tôi cười một cách hiền hậu và trả lời: “Quả vậy, tôi tàn tật nhưng tôi ghét mọi người đối xử tôi như một người tàn tật.”

Tôi ngạc nhiên, hỏi tới: “Sao vậy cụ?”

Ông đáp: “Tôi thấy người tàn tật có quá nhiều quy chế. Đậu xe cũng có chỗ cho người tàn tật, đi thang máy cũng vậy, thậm chí đi cầu tiêu cũng có chỗ dành riêng cho người tàn tật. Nhiều quá, e biến thành phân biệt nặng nề giữa người tàn tật và người bình thường.”

Tôi nghĩ trong đầu, “ông cụ này khác lạ đây” và nói: “Cháu không nghĩ họ phân biệt đâu cụ ạ. Họ chỉ dành những phương tiện giúp cho người tàn tật cảm thấy tiện nghi và dễ dàng thôi đó mà.”

Ông đáp: “Tôi cũng biết vậy nhưng nhiều quá tự dưng tôi cảm thấy khó chịu.”

Biết ông cụ đã “dính chặt” suy nghĩ như vậy, tôi không phiền ông thêm và đáp: “Vâng, thưa cụ. Chúc cụ bình yên.”

Ông cảm ơn, gật đầu chào và bước đi.

Tôi lên văn phòng tiếp tục làm việc.

Chiều hôm ấy, hai chiếc xe, xe ông cụ và xe bị trầy đều không còn ở đó. Tôi không biết sự thể ra sao sau đó. Có lẽ bảo hiểm sẽ giải quyết cho đôi bên.

Điều làm tôi suy nghĩ là đôi khi có những thứ quá bình thường, mình không để ý tới và nhìn lại thì quả là… khác thường. Quả thật, ngay ở Sydney này, không có bãi đậu xe nào không có chỗ dành riêng cho người tàn tật, không có con đường nào cho phép đậu xe mà không có dăm ba chỗ đậu riêng của người tàn tật. Bất cứ nơi công cộng nào cũng có những tiện nghi riêng dành cho người công cộng, tàu lửa, máy bay, xe bus, thang máy, lối đi, nhà hát, trung tâm mua sắm…v.v.. thậm chí những toà nhà tư nhân cũng không hề thiếu những phương tiện cho người tàn tật.

Có những nơi, có những con người bị mất mác được bù đắp nhiều đến độ họ sợ hãi. Có những nơi, có những con người cũng bị mất mác, đôi khi gấp vạn lần, không hề được bù đắp đến độ họ thấy bình thường.

 

Hoàng Ngọc Diêu

Tôi là một người bạn của Mặt Trời

Triết Học Đường Phố
-
13
Featured Image: Doran

 

Khi được giới thiệu trong tủ sách “văn học tuổi hai mươi”, tôi tò mò về tựa đề của cuốn sách và lời giới thiệu giản dị của tác giả: “Tôi viết câu chuyện về những người bạn của mặt trời, nếu bạn hiểu câu chuyện của tôi, tôi tin chắc bạn có thể trở thành một người bạn của mặt trời.” Tôi tự hỏi không biết mình có đủ cơ hội để làm một người bạn của mặt trời hay không? Nếu không thì chẳng có lý do gì để đọc nó, và tôi lưỡng lự. Để rồi lần thứ hai quay lại nhà sách, tôi quyết định sẽ cho mình một cơ hội được làm Bạn của Mặt Trời.

Cuốn sách là hành trình tròn một năm của một bệnh nhân suy tim, cô gái cảm giác như tất cả đều suy sụp, và quyết tâm dành thời gian còn lại của mình để đi tìm ý nghĩa của sự sống. Định mệnh đã cho cô gặp Denis – một người bạn đồng hành khá thú vị – và cô chuẩn bị chuyến đi bằng việc cắt phăng mái tóc của mình. Đọc đến đây tôi bất giác phì cười, nhớ lại lần đầu tiên tôi cắt tóc. Ngày bé tôi để tóc dài tự nhiên quá lưng quần, đến năm lớp 10, khi biết cậu bạn mà mình thích không còn thích mình mà chuyển sang thích…cô bạn thân của mình, tôi đã lén mẹ đi cắt mái tóc dài thành ra cũn cỡn trông rất buồn cười. Lần đó tôi bị một trận đòn nhừ tử, mẹ túm lấy mớ tóc nham nhở và lấy con dao chặt thị ra hỏi tôi muốn bị gọt cái đầu như bộ tóc không? Tôi vô cùng ân hận và từ đó quyết tâm không cắt tóc nữa, cũng như suốt những năm học phổ thông chẳng dám thích thêm cậu bạn nào!

Chuyến đi của đôi bạn đến thẳng miền Tây, thật bất ngờ với món khô quẹt đặc sản làm tôi nhớ đến những năm tháng cơ cực của gia đình mình (bây giờ thì vẫn còn cực nhưng cũng đỡ hơn trước phần nào). Ngày đó nhà có 3 người, ngoại, mẹ và tôi. Mỗi mùa mưa là ngoại hái rau sau vườn nhà, vào làm một nồi kho quẹt chỉ có hành khô sắc mỏng phi lên cùng nước mắm và gia vị thêm tí tiêu thôi, chẳng như nhà hàng bây giờ có thêm thịt băm hay tôm khô. Vậy mà những ngày ấy ăn cơm ngon lành, còn tấm tắc khen ngon. Để giờ ngoại đi xa, trời tháng 6 mưa dầm, thèm lắm nồi kho quẹt của ngoại mà chẳng được, để đĩa rau lang luộc nằm chỏng chơ trên mâm, mẹ tặc lưỡi, thôi làm đại chén nước mắm chấm cho nhanh.

Mới đọc 30 trang đầu mà sao cảm xúc của ngày xưa ùa về, như viết cho chính những gì mình đã trải qua. Vội vàng gấp sách, sợ đọc tiếp sẽ có những dư âm buồn len lỏi, nhưng lại tò mò muốn biết hành trình của cô gái ấy còn những gì thú vị và tại sao cô ấy được chọn là một người bạn của mặt trời? Mấy hôm sau, tôi quyết định đọc tiếp, vừa đọc vừa khám phá ra nhiều điều mới mẻ mà tưởng chừng ở quá xa xôi, ngờ đâu lại giản đơn như đang ở ngay trong khu vườn sau nhà, trên vòm cây trước sân nhà mình, những nụ hoa dại bé xinh bên bờ rào nhà hàng xóm. Cô gái muốn đi tìm tự do và rồi nhận ra rằng:

“Nhưng sống trong một cái khuôn, những cá thể khác biệt bị vo tròn đồng nhất, họ bị bắt nghĩ những điều nhỏ, mơ những giấc mơ bé, bị bắt viết bằng tay phải và lớn lên thì phải kết hôn. Như một con tàu chưa đầy đá tảng, sự cũ kỹ của gia đình, làng xóm đè người ta xuống trong giấc mơ ‘ổn định’ thay vì thay đổi và bật phá.”

Đọc đến đây tôi bỗng nhớ đến mấy câu thơ của Chế Lan Viên:

“Lũ chúng ta ngủ trong giường chiếu hẹp
Giấc mơ con đè nát cuộc đời con
Hạnh phúc đựng trong một tà áo đẹp
Một mái nhà yên rủ bóng xuống tâm hồn.”

Đôi bạn trẻ với hai cách nhìn, hai nền văn hóa khác biệt đã đồng hành đến nhiều miền đất của Việt Nam. Và cô gái được Denis hướng dẫn cho tập võ thuật, những bài luyện khí công, những môn võ khác nhau trên khắp thế giới. Học võ để biểu thị sức mạnh, để tự vệ hay chống lại kẻ mạnh hơn? Ức hiếp kẻ yếu hơn? Và cuối cùng Denis nhận ra rằng:

“Con người là vậy, họ thích sự mạnh mẽ và ghét sự yếu ớt. Một con chuột chẳng bao giờ tấn công một con hổ, nhưng con hổ sẽ làm mọi điều nó muốn. Do vậy, võ sĩ hay những người nắm giữ sức mạnh khác, họ phải biết đạo lý. Như là khi bạn đủ sức để đi đường dài vậy, bạn biết chạy, bạn biết nhảy, nhưng bạn thiếu ‘đạo’- một con đường. Không có con đường đúng, ta đi về những nẻo vô nghĩa. Sức mạnh mà không có đạo lý, nó hóa thành phi nghĩa.”

Tác giả cũng không quên nhắc đến tình yêu, được lồng ghép qua bản nhạc kịch về tình yêu của nàng Carmen – Tình yêu là con chim bất trị. Tôi nhớ mình đã đọc ở một cuốn tài liệu nghiên cứu về ngôn từ trong Trịnh ca, có hình ảnh con chim đại diện cho tình yêu, và Trịnh Công Sơn đã mượn hình ảnh con chim bất trị trong bản nhạc kịch trên để gửi gắm vào ca khúc Để gió cuốn đi của mình:

“Trong trái tim, con chim đau nằm yên ngủ dài lâu, mang theo vết thương sâu. Một sớm mai chim bay đi triền miên và tiếng hót trong trời gió lên.”

Đơn giản thế thôi, để hiểu về tình yêu, mê đắm và cuồng si nhưng vẫn phải là một tình yêu được sinh ra và nuôi dưỡng trong tự do không một chút ràng buộc: “Nàng sinh ra trong tự do và sẵn sàng chết trong tự do. Những người phụ nữ quanh tôi, họ lớn lên, họ dần mất đi sự quyết liệt ấy.” Cô gái trong tác phẩm có thể đã nói thay cho tác giả, hay rất nhiều trái tim khao khát yêu thương.

Từ đó tác giả dẫn dắt một cách tế nhị, khéo léo nhưng vô cùng thuyết phục độc giả đi vào những vấn đề nhạy cảm và gây nhiều tranh cãi về quyền con người, về nền văn hóa của các quốc gia khác nhau trên thế giới, phong tục tập quán và thậm chí ngay cả đến chính trị, tôn giáo và thế giới tâm linh của mỗi người. Và rồi, nhân vật nữ của chúng ta kết luận:

“Tôi muốn giết đi những thần và thánh, chết đi những lãnh tụ và  những cao sang. Đáng như thế lắm, nếu vì họ mà loài người bằng xương bằng thịt chúng tôi giết lẫn nhau, bằng hành động, bằng lời nói hay là bằng suy nghĩ.”

Có thể trong mỗi chúng ta đều chứa đựng một cá thể muốn nổi loạn, muốn phá tan đi những gì cũ kỹ, không phù hợp và muốn tạo ra những cái mới, những điều diệu kỳ. Nhưng trên hết, chúng ta phải có một niềm tin, và niềm tin đó chẳng cần phải đi tìm ở nơi đâu, ở một ai hay một tôn giáo nào mà ở ngay trong trái tim mỗi người, khi hướng về phía mặt trời, ta thấy mình ở đó. Ta thấy mình hạnh phúc khi nóng bức trời ban cho làn gió mát, khi buồn phiền ta cảm nhận được hương thơm của hoa lá cỏ cây. Và ta có thể bay, khi ta nhận ra ta cần biết ơn những điều giản dị nhưng vô cùng ý nghĩa đó, để khi ta nhận thức được rằng ta có mặt trên cõi đời, rồi ta sống và ta chết đi, không phải là một cuộc đời mục rỗng tạm bợ.

Tôi không thể nói hết những ý nghĩa và cảm nhận mà cuốn sách và hơn hết là LANKA – tác giả đã mang lại cho tôi. Nhưng tôi biết, mình đang tập bay, bắt đầu từ những tao tác nhỏ nhất như ngắm nhìn từng chiếc lá, hát khẽ cùng những cụm hoa và hân hoan với mỗi giọt sương ban sớm. Và tôi tin, mình là một người bạn của Mặt Trời.

Còn bạn? Bạn có đủ dũng cảm để cho mình một cơ hội làm Bạn của Mặt Trời không? Nếu có, hãy đồng hành cũng LANKA và chuyến hành trình trong Những người bạn của Mặt Trời nhé!

 

Lâm Hạ

Hai tư rồi…

Triết Học Đường Phố
-
4
Featured Image: Amanda Mabel

 

Hai tư rồi, có còn kịp nữa không
Có là muộn lắm không, để bắt đầu tất cả
Đứng dậy đi, từ nơi mình vấp ngã
Đừng ngồi đó mà nhìn đời hối hả dần trôi…

Ừ thì đã hai tư rồi
Ngẫm lại xem đã làm được gì cho cuộc đời chưa nhỉ?
Hay là chỉ ngồi một chỗ và tự kỷ
Với những dòng suy nghĩ chẳng nói được thành lời…

Mới hai tư thôi, chứ đâu phải ba mươi
Ừ thì cứ cho là ba mươi đi, thì cũng chẳng sao hết
Bởi vì tôi đã biết
Chẳng bao giờ là quá muộn cho một sự bắt đầu…

Chẳng cần phải đợi đến ngày mai đâu
Bắt đầu ngay từ bây giờ luôn nhé…
Bởi vì không có điều gì là không thể
Trừ khi bạn thật sự không muốn mà thôi…

Nào, bây giờ hãy nở một nụ cười thật tươi…

 

Một Đời Quét Rác

Làm thế nào để lặng yên tâm trí? — Alan Watts [THĐP Vietsub]

Triết Học Đường Phố
-
10
Post by Triết Học Đường Phố.

Totto-chan: Cô Bé Bên Cửa Sổ

Triết Học Đường Phố
-
12
Featured Image: Bìa sách “Totto-chan: Cô Bé Bên Cửa Sổ”

 

Đọc Totto-chan: Cô bé bên cửa sổ của nữ tác giả Tetsuko Kuroyanagi, tôi cứ ngẩn ngơ mãi.

Ngẩn ngơ vì tìm thấy hình bóng đáng yêu của tuổi thơ ở Tottochan. Trong lớp học, cô bé cứ ngồi nhìn ra khung cửa để trò chuyện với đôi chim nhạn, rồi hồn nhiên gọi đoàn hát rong và yêu cầu họ chơi một bài vui vui. Tôi đã bật cười với những “trò lạ mà quen” của em. Nào là đóng mở liên tục ngăn bàn vì thấy thích thú với nó, tưởng tượng mình là một tảng thịt bò treo trên móc để rồi tự đu mình lên xà, và rớt xuống ê hết mông. Em nghịch ngợm nhảy vào tờ báo mà không biết rằng dưới đó là hố phân, làm mẹ được một phen kỳ cọ vất vả.

Tôi cũng thấy tâm hồn trong trẻo của em khi yêu thương chú chó Rocky, khi biết bênh vực, giúp đỡ bạn. Tôi cũng như nhìn thấy mình năm nào, khi chọn một cái cây làm “nhà” rồi mời bạn bè tới thăm trong một chiều lộng gió. Những kỷ niệm tuổi thơ hồn nhiên cứu ùa về, ngọt ngào, vui tươi và càng làm tôi thêm tiếc nuối.

Tôi càng ngẩn ngơ hơn khi tự hỏi tại sao lại không còn nữa ngôi trường Tomoe với các phòng học là các toa tàu cũ kỹ nhưng rất đỗi thân thương. Ngồi học trong đó, cứ cảm tưởng như đang trong một chuyến du hành kỳ thú. Lớp học cho bạn tự chọn chỗ ngồi, tự chọn thời khóa biểu. Có bạn thì làm thí nghiệm vật lý, có bạn thích thú làm toán, hay bò lăn ra sàn để vẽ tranh. Còn gì vui hơn thế!

Tomoe ngôi trường thú vị với giờ ăn trưa là các món từ biển và từ đất, các học trò biết trân trọng thức ăn hơn và còn biết nguồn gốc của các món ăn nữa. Và điều đáng trân trọng nhất ở Tomoe là những người thầy, người cô ở đấy. Đặc biệt là thầy hiệu trưởng Kobayasi.

Ôi, tôi ước gì mình được là học trò của Thầy. Được Thầy ngồi chăm chú nghe mình nói huyên thuyên 4 giờ đồng hồ như Thầy đã làm trong lần gặp Tottochan đầu tiên. Được Thầy nói: “Em thật là một cô bé ngoan.” Câu nói giản đơn nhưng đã tác động rất nhiều tới Tottochan, dù sau nay em mới hiểu ý nghĩa của hai từ “thật là”. Thầy luôn tin bản chất em là tốt, dù em có nghịch ngợm, có làm những việc mà mọi người cho là ngớ ngẩn. Câu nói đó đã động viên Tottochan, khiến em tự tin mình là một cô bé ngoan và luôn cố gắng sống đúng với câu nói đó.

Tôi đã rát thích thú với chi tiết Thầy “để” cho Tottochan tự múc phân từ hầm chứa ra bãi cỏ để tìm cái ví yêu thích. Thầy chỉ lâu lâu đi đến và hỏi: “Em tìm thấy chưa?” và “Nhớ dọn sạch phân sau khi tìm thấy nhé.” Mấy ai có thể bình tĩnh khi nhìn thấy một đứa trẻ 7 tuổi đang xúc phân từ hầm chứa ra bãi cỏ? Mấy ai đủ sự tôn trọng, tìm hiểu, lắng nghe và đồng tình với cái lý do của đứa trẻ 7 tuổi khi nó làm như thế?

Hay là quát tháo, kêu ca này kia? Và dù hơi tiếc vì không tìm thấy chiếc ví xinh xắn, nhưng quan trọng là em đã nỗ lực hết mình, xúc cả một bể phân to ra, rồi lại xúc vào gọn gàng, sạch sẽ. Thầy hiệu trưởng đã để em làm điều mình muốn, để em biết tự chịu trách nhiệm phải dọn dẹp những thứ mình bày ra. Và thầy tôn trọng, tin là em làm được điều đó.

Thầy Kobayasi trân trọng sự phát triển tự nhiên của các em. Thầy đã nói với một cô giáo: “Hãy để các em phát triển tự nhiên. Đừng cản trở khát vọng của các em. Ước mơ của các em lớn hơn mơ ước của các thầy cô nữa.” Thế nên những giờ học, các em thích môn nào thì các em có thể học môn đó trước. Các em được đi dạo, tìm hiểu về thiên nhiên, cỏ cây.

Thầy luôn lắng nghe các em, cùng các em giải quyết mọi phiền toái. Thầy cho các em được ở trần khi tắm cùng nhau trong bể, để thêm yêu cơ thể mình và không có sự phân biệt màu da, không làm các bạn bị khuyết tật thấy tự ti. Thầy còn nghĩ ra các trò chơi trong các cuộc thi để cậu bé khuyết tật có thể tham gia cùng chúng bạn.

Tôi học được nhiều điều từ cuốn sách và vẫn nhớ mãi câu:”Có mắt, nhưng không nhìn thấy vẻ đẹp; có tai, nhưng không nghe được âm nhạc; có óc, nhưng không nhận ra chân lý; có trái tim, nhưng không bao giờ rung động, và do đó không bao giờ rực cháy. Thầy hiệu trưởng nói đó là những điều đáng sợ.”

Không tìm thấy một ngôi trường như Tomoe nên lúc nhớ, tôi lại tìm đến với Tottochan-Cô bé bên cửa sổ để được gặp lại thầy Kobayashi đáng kính, gặp lại bé Totto hồn nhiên, gặp lại đoàn tàu Tomoe thân thương ấy…

 

Thuy Tran

Bếp nhà mình có còn ấm nữa không?

Triết Học Đường Phố
-
16
Featured Image: Quang Ho

 

Bếp nhà mình có còn ấm nữa không?
Khi màu thời gian đã bao trùm lên tất cả
Con muốn thấy bếp lửa của ngày xưa mẹ ạ
Không phải là lửa của bếp điện, bếp ga…

Hôm nay con muốn ăn một bát cơm được nấu từ nồi gang
Rồi ăn thêm một bát cháy rổm vàng thơm phức
Khóe mắt chợt cay khi nghe mùi ký ức
Bao lâu rồi con chẳng được ăn một miếng cháy chấm mắm thịt rang…

Bếp nhà mình có mùi thơm của những bó rơm vàng
Có con mèo nhỏ cuộn tròn mình ngủ nướng
Những ngày đông, bếp bao giờ cũng ấm
Có mùi của trấu, mùi của khói bếp cay...

Đến bao giờ mới có thể trở lại những ngày
Chân tay nhọ nhem khi nấu xong bữa cơm nóng hổi
Cả nhà mình chẳng có ai vội vàng tất bật
Ngồi ăn cùng nhau một bữa cơm theo đúng nghĩa gia đình…

Bao lâu nay con vẫn cứ ăn cơm một mình
Ở bất cứ nơi nào trên phố phường tất bật
Có đôi khi bưng bát cơm lên mà thấy hiu quạnh
Nhà hàng sang trọng cũng chẳng ấm như bếp nhà mình…

Con muốn ăn cơm mẹ nấu, chứ không phải là của một người dưng…

 

Một Đời Quét Rác

Những ý tưởng lột xác giáo dục

Triết Học Đường Phố
-
94
Featured Image: Klaas Verplancke

 

Hôm nay, trong khuôn khổ bài viết này, chúng ta sẽ đặt vấn đề, tiếp vận và suy nghĩ theo một hướng khác với thông thường.

Vẫn là chủ đề về giáo dục, những yếu kém, cải cách và hệ lụy. Nhưng nói mãi rồi cũng chán. Phân tích mãi cũng chẳng tới đâu. Chỉ hôm nay thôi, chúng ta hãy thôi phân tích, thôi nhìn lại. Hôm nay chúng ta chỉ cần nói thực trạng và đưa ra giải pháp, thế thôi.

Nêu thực trạng và đề giải pháp trong cải cách giáo dục, đó không phải là trách nhiệm của riêng ai, riêng nhà giáo dục nào. Đó phải là trách nhiệm của tất cả mọi người, những người đã từng đi học, từng ghét học, những người yêu việc học, những người không còn đi học nữa, cho tới những người đang có con cái đi học mỗi ngày hay những người độc thân…

Tất cả chúng ta dù ít dù nhiều đều có những bất mãn và ý tưởng sáng tạo cho việc học nói riêng và giáo dục nói chung. Hãy cùng nhau góp bão ý tưởng cho vấn đề này. Cùng nhau góp gió cho một cuộc thay da đổi thịt một ngày không xa mà ta mong đợi. Đừng phản đối ai, đừng chỉ trích ý tưởng nào, chỉ ghi nhận, góp ý và bổ sung thôi, được chứ?

Đây là một vài ý kiến kèm giải pháp của riêng tôi:

Người nhà giáo

Không thể để nhà giáo là một ngành dễ dãi, ai vào cũng được, ai vào cũng xong, không biết thi cái gì thì thi sư phạm, không thể để cho giáo viên lương không đủ ăn để rồi quay cuồng với cơm áo gạo tiền đến mức chẳng còn thiết tha truyền đạt kiến thức, chẳng còn thiết tha quan tâm đến việc giáo dục thật sự. Người giáo viên phải được tuyển chọn từ những cá nhân ưu tú, vốn hiểu biết phong phú, đầy tính sáng tạo và giỏi truyền đạt cảm hứng đến những người khác.

Để thu hút được những cá nhân đó, ngoài đánh vào niềm đam mê, khát vọng cống hiến còn phải trả cho họ một mức lương xứng đáng đủ để họ không còn phải bận tâm cơm áo gạo tiền. Không có học sinh ngu, chỉ có giáo viên chưa đủ giỏi, chưa đủ tầm để dạy dỗ những người khác. Nếu chúng ta gầy dựng được một thế hệ nhà giáo tâm huyết, tài giỏi, sáng tạo và cấp tiến, trọng chất lượng chứ không trọng số lượng, sức học và trình dân trí của thế hệ trẻ nhất định sẽ thăng tiến rất nhanh.

Sách giáo khoa

Chỉ nên là một bộ sách tham khảo, giáo trình dạy và học nên được mở rộng theo hướng hòa nhập với kho tri thức khổng lồ của nhân loại và thế giới. Giáo viên nên được tự soạn bài vở giáo trình những kiến thức, thông tin nào họ tâm đắc nhất, muốn truyền đạt nhất cho các thế hệ tiếp nối. Người viết sách, phải là người có tâm, có tầm, vốn hiểu biết lớn và nhất là phải đứng ở vị trí trung dung, không thiên vị, không bị định hướng. Phải là người công bằng, trung thực và khách quan. Những người này, rất hiếm, nhưng không phải là không có. Nếu cần, cứ tìm, sẽ thấy ngay.

Giáo dục cần tôn trọng sự thật

Sự thật từ bộ môn lịch sử, tới những tinh thần triết học, kể cả các thể chế chính trị cho tới thực trạng thực tế của đất nước. Xin đừng ru ngủ các thế hệ học sinh bằng những mỹ từ hào nhoáng: “Rừng vàng biển bạc, bốn ngàn năm văn hiến, các danh xưng vĩ nhân, những chiến thắng oanh liệt…”

Tôn trọng sự thật từ những chính sách thất bại, những đường lối sai lầm trong quá khứ. Chúng ta học được kinh nghiệm, từ cái sai, cái bại, không bao giờ dám nhận sai, thì ai còn học được gì?

Tôn trọng sự thật từ những bài làm văn ngây ngô của các em học sinh lớp một, đừng bắt chúng phải tả gia đình theo một khuôn mẫu: “Ba ngồi xem tivi, mẹ dạy em học bài, bà nội ngồi đan len, ông nội ngồi đọc sách…”

Giáo dục phải tuyệt đối tôn trọng sự thật, trong mọi lĩnh vực và mọi hành động. Chỉ khi nào sự thật được tôn trọng, dù cho nó không tốt, thì lúc đó chúng ta mới có thể ngậm ngùi oai phong đứng lên từ đống tro tàn, rũ bỏ quá khứ như loài chim Phượng Hoàng cao quý rũ bỏ lớp tro. Chứ cứ mãi nhầy nhụa trong đám tro tàn của những thứ cũ kỹ, giấu diếm, những lời dối trá và những câu chuyện bị bóp méo, thì ta mãi chỉ là loài quạ đen tầm thường bị cả thế gian nhìn bằng con mắt mỉa mai khinh thường. Sao ta có thể chấp nhận chuyện đó? Sao ta có thể để cho con cháu mình sống trong một viễn cảnh như vậy?

Ý tưởng, sáng tạo

Giáo dục phải hướng về tương lai, phải khuyến khích sáng tạo, đề cao sáng tạo, tập trung vào sáng tạo nên cái mới và đưa ra mọi ý tưởng. Cần phải có những bộ môn chuyên về giới thiệu những tinh hoa ý tưởng của thế giới và những bộ môn chỉ tập trung vào cách tạo ra các ý tưởng giá trị, khơi gợi trí óc cũng như khả năng sáng tạo vô biên của con người, của thế hệ trẻ. Và xem đó là nguồn tinh lực của quốc gia để nghiên cứu, đầu tư vào những ý tưởng đáng giá.

Đọc sách

Trường học nên là nơi đọc sách không giới hạn, phải là nơi khơi gợi, thậm chí ép buộc người ta phải đọc sách. Sách là cách ngắn nhất và hiệu quả nhất giúp người ta tiếp cận nền tri thức vĩ đại của loài người từ ngàn xưa đến nay, và thậm chí dự đoán trước cả những diễn biến trong tương lai nữa. Mở rộng nhận thức, mở rộng tư duy rồi thì chúng ta sẽ mở rộng được khả năng cũng như tiềm năng của bản thân mỗi người, của đất nước. Từ cấp học nhỏ nhất đến lớn nhất, nên có những bộ môn chuyên việc khuyến khích, giới thiệu và bàn luận về sách, những tư tưởng trong sách, từ sách văn học đến khoa học, kinh tế và triết lý sống…

Trường học theo mô típ đơn vị kinh doanh sinh lợi cũng là một ý hay. Hệ thống trường học hiện tại là một mô hình độc tài không cho phép học sinh lựa chọn nội dung học và cách thức học. Nếu như trường học là những đơn vị độc lập, muốn thu hút học sinh, sinh viên, họ buộc phải xây dựng yếu tố chất lượng lên hàng đầu, tất cả những cải cách và chính sách đều hướng về đối tượng tiếp nhận là học sinh sinh viên, thậm chí có thể xem họ như khách hàng mà đặt họ vào trung tâm, rồi từ đó cung cấp dịch vụ là những thứ khách hàng cần chứ không phải thứ mình có. Hẳn giáo dục sẽ khởi sắc và được thay gia đổi thịt.

Cách đánh giá, điểm số

Trình độ và nhận thức cũng như trí óc của con người không thể được cào bằng và đánh giá bằng những thang điểm cứng nhắc. Hãy bỏ luôn thang điểm đi mà chú trọng vào những cách đánh giá thiết thực và hiệu quả hơn. Thay vì giáo viên đánh giá học sinh, hãy để cho học sinh đánh giá và chấm điểm chính giáo viên của mình. Giáo viên hãy đánh giá học sinh không phải bằng điểm số, mà bằng những lời nhận xét, định hướng, những lời khuyên chân thực và khách quan nhất.

Ngoại ngữ

Là một bộ môn quan trọng, cánh cửa thần kỳ giúp chúng ta tiếp cận và hòa nhập với cả thế giới, từ kinh tế đến văn hóa, du lịch, tri thức và thông tin. Chúng ta vốn dĩ vẫn xem trọng ngoại ngữ nhưng phương pháp dạy lại sai hoàn toàn với mục đích mà ta mong muốn và thực tế chẳng đem lại kết quả gì cho phần lớn học sinh. Bằng chứng là sau 6 năm trời học Anh văn bắt buộc, mấy ai có thể giao tiếp được với người nước ngoài?

Để học được ngoại ngữ và sử dụng được ngoại ngữ chúng ta nhất thiết phải thay đổi hoàn toàn phương cách giảng dạy và tiếp cận. Kể cả những giáo viên giảng dạy, chỉ cho những người thành thạo ngoại ngữ, phát âm chuẩn để giảng cho thế hệ trẻ. Chứ thế hệ chúng ta, đã lệch đường quá nhiều rồi, giao tiếp không được, ngữ pháp không xong, đến phát âm cũng trở thành thảm họa.

Ngoài tiếng Anh, trường học nên có dạy cả những ngoại ngữ khác, như tiếng Trung, tiếng Pháp hay thậm chí tiếng Nhật, Hàn, Thái Lan… muốn học hỏi đất nước nào, muốn giao thương kinh tế với nước nào, hãy học ngay ngôn ngữ của họ, không cần qua một tầng Anh Văn trung gian chắc chắn sẽ có nhiều cơ hội hơn để phát triển đất nước.

Nghệ thuật, thể dục thể thao

Cần được chú trọng nhiều hơn nữa cả về số lượng và chất lượng. Nghệ thuật đừng chỉ dừng ở nhạc và họa, thể thao đừng dừng ở nhảy cao nhảy xa, hãy tập trung vào những bộ môn giúp nâng cao thể chất con người. Hãy tập trung nhiều cho những môn như cầu lông, bơi lội… và biến nó thành bộ môn bắt buộc vừa có tác dụng về sức khỏe vừa có tác dụng nâng chiều cao trung bình của người Việt trong tương lai. Không nên xem nhẹ bất cứ bộ môn nào, kể cả những bộ môn như sức khỏe giới tính, triết học, đạo đức, thủ công… Những môn học phụ này không nhất thiết phải kéo dài cả năm như hiện hành. Có thể cô đọng lại thành những khóa nhỏ, nhưng phải thiết thực, bổ ích và hiệu quả.

Dạy về đạo đức và văn hóa

Xem đây là xương sống của nền giáo dục, hãy dạy về nó mỗi năm, biến nó thành một nét văn hóa tốt đẹp, đồng nhất, gắn liền với bản thân mỗi người từ cấp học nhỏ nhất đến cấp cao nhất. Hãy luôn để những triết lý sống đúng đắn, những nét văn hóa tinh hoa đồng hành cùng thế hệ trẻ. Dạy họ nghĩ về chúng, nói về chúng, bàn về chúng, viết và thậm chí cả phản biện chúng. Trí óc của chúng ta rất là hay, nếu được “nhồi sọ” rằng mình là người tốt thì tự ắt sẽ có xu hướng sống tốt. Nếu có tư tưởng nào cần được nhồi sọ, thì chắc chắn chỉ có thể là những tư duy đúng đắn về cuộc sống này. Giáo dục đổi mới cần phải biết điều này.

Bạn có ý tưởng gì không?

Một câu chuyện thú vị có thể khiến bạn suy nghĩ: Những quốc gia Phi Châu nghèo khó, họ đi sau thời đại quá lâu, nhưng cũng có một điều thuận lợi khi họ dễ dàng ứng dụng những tiến bộ mới nhất của thế giới. Tiêu biểu nhất là họ đã bỏ qua hẳn thời kỳ tiếp cận điện thoại bàn để sử dụng luôn điện thoại di động. Một bước nhảy cóc cực kỳ khôn ngoan. Giáo dục của chúng ta không phải lạc hậu, mà là lạc đường, thì thiết nghĩ việc cải cách một cách toàn diện, thay đổi một cách mạnh mẽ hẳn cũng không quá là điều khó khăn. Vấn đề là, làm sao để những người cầm quyền nhận ra được điều đó.

Và dành cho những ai phản đối những ý tưởng cải cách, những người nói rằng những điều này là không thể:

“Nếu như bạn cho rằng hệ thống này là không thể thay đổi, thì bạn cũng đừng ngăn cản những người đang cố thay đổi nó.” – Khuyết danh

Và:

“Mọi bước ngoặt lớn lao trong lịch sử loài người, đều bắt nguồn từ những ý tưởng điên rồ và lẻ loi.” – Khuyết danh

 

Phi Tuyết

1...177178179...328Trang 178 của 328

PHÁT TRIỂN TOÀN DIỆN

Triết Học Đường Phố là một nền tảng chia sẻ tri thức và trí tuệ, Đông Tây kim cổ. Với sứ mệnh nâng cao nhận thức cộng đồng, THĐP đã và đang đồng hành cùng mọi người trên con đường này từ 2011. Suy cho cùng, mục đích quan trọng nhất của con người không là gì khác ngoài sự hợp nhất với cội nguồn tinh thần thiêng liêng. Mọi chủ đề THĐP chia sẻ đều xoay quanh giá trị cốt lõi này (Chân - Thiện - Mỹ).

© 2011 - 2024, Triết Học Đường Phố. All rights reserved.