Sách và những người bạn

Photo: Walker Dong

“Những ngôi nhà giàu có luôn ăm ắp những cuốn sách, những con người hạnh phúc luôn có quanh mình những người bạn.”

Chắc là có câu danh ngôn nào như thế, hoặc là tôi đã lắp ghép hai câu với nhau, hoặc là cuộc sống đã dạy luôn cho tôi bài học này vào một thời điểm nào đó. Đặt vào hai vế câu rồi mới thấy: Sách với bạn bè, hóa ra nhiều điểm giống nhau như vậy.

Sách là một người thầy, bạn cũng là một người chỉ dạy. Đó là điểm tương đồng đầu tiên. Cuộc sống quá dài, có quá nhiều điều chờ đợi chúng ta trải nghiệm ngay thay vì cứ mãi chờ được nghiên cứu trên ghế nhà trường, nơi giảng đường đại học, hoặc ở lớp nâng cao. Nhưng, bước ra khỏi đó không có nghĩa là chúng ta dừng luôn việc mở mang trí óc, tâm hồn cho mình. Để tâm trí vào một cuốn sách, dành hết lòng lắng nghe một người bạn, không đơn thuần là một sự sẻ chia – với tác giả hay với người đối thoại, mà chính lúc ấy, chúng ta cũng đang tự làm dồi dào đời sống mình. Một câu chuyện tình lãng mạn, một chuyến đi được kể chắp nối, tất cả đều mang đến cho chúng ta những giá trị rất riêng.

Sách và bạn, nâng đỡ chúng ta vào những thời điểm khó khăn. Theo tôi, đó là sự đưa đến những yếu tố ngẫu nhiên có chủ định. Nhiều khi cảm thấy bế tắc, mọi người thì đang ở quá xa hoặc có quá ít thời gian để lắng nghe, tôi bắt đầu lật mở một trang sách, đọc một trích đoạn nào đó. Sau khi đọc xong thì chợt nhận ra: Nó cực kỳ liên quan đến hoàn cảnh của bản thân lúc này, như thể tôi đã tìm thấy chìa khóa cho vấn đề của mình. Đôi lúc, có thể không tìm được giải pháp cho vấn đề, nhưng một phần nào đó, mọi chuyện đã trở nên dễ thở hơn.

Với những người bạn, cũng tương tự như vậy. Gặm nhấm mọi chuyện một mình, chi bằng chia sẻ với một ai đó. Chẳng phải “niềm vui chia sẻ thì nhân đôi, nỗi buồn sẻ chia thì giảm nửa” đó sao? Chúng ta chưa bao giờ trù liệu được những cuộc nói chuyện. Sắp xếp thế nào, chúng ta cũng không thể hình dung hết những bất ngờ. Phản hồi của người bạn tương hợp lạ kỳ với tình trạng chúng ta, dù người bạn ấy chẳng phải là một chuyên gia tâm lý, còn những lời khuyên ấy lại chẳng là lời bộc phát? Đó là cách thức lạ kỳ, mà cuộc sống hồi đáp cho những băn khoăn lo lắng của chúng ta.

Sách và bạn, không dễ gì tìm thấy. Con người ta, chọn sách mà đọc, chọn bạn mà chơi. Một cuốn sách hay không phải phán đoán qua mỗi tấm bìa. Những đánh giá của người khác cũng chỉ mang tính tham khảo cho quá trình đọc trở nên dễ dàng hơn. Cuối cùng, để biết sách hay hay dở, có giá trị với chúng ta hay không, phải chờ quá trình nghiền ngẫm mới biết được. Cho đến khi ta khám phá hết nội dung của nó, lật giở đến trang cuối cùng, khi ấy, chúng ta mới thực sự hiểu – biết về cuốn sách.

Chẳng ai bảo cuốn sách gì đấy hay, có giá trị trong khi bản thân chỉ mới lướt lướt vài cái tiêu đề, trang mục lục và vài đoạn in nghiêng đầu chương đâu. Và một người bạn cũng tương tự. Ấn tượng ban đầu chưa phải là tất cả, vẻ bề ngoài hay những câu chuyện xã giao chưa đủ để ta hiểu hết về một người bạn. Cần qua một quá trình tiếp xúc dài lâu, vun vén cho tình bạn, cùng sẻ chia để khám phá thì tình bạn thực sự mới được lâu bền. Một người bạn thân cũng như cuốn sách gối đầu giường của ta, đọc mãi không chán, nghiền ngẫm mãi vẫn luôn thấy có những điều hay.

Muốn giàu có trong tình bạn và am tường về sách, cũng cần phải khổ công lao động, trải qua quá trình tìm kiếm và tích góp lâu dài. Tủ sách của tôi thì khác với nhà sách ăm ắp đủ thể loại đại trà. Mà mỗi tủ sách cá nhân trên thế giới đều biệt lập, đều khác biệt với nhau, dù có thể, người ta đã đặt vào tủ này cùng một vài đầu sách giống ở tủ kia. Những người bạn cũng không tự nhiên mà ta có. Bắt đầu từ việc làm quen, rồi kết nối với nhau trong những mối liên hệ, mà dần dần chúng ta có nhiều bạn bè hơn. Cả hai quá trình, tìm sách và tìm bạn kéo dài từ ngày này qua ngày khác, năm này qua năm khác. Có thế, cuối cùng, ta mới thấy được đó là hai kho tàng quý giá trong đời mình. Hơn thế, sách và bạn đều đã trở thành di sản, đều không chấm hết trong một thế hệ, một đời người, mà được duy trì, phát triển tiếp tục ở những thế hệ tiếp theo.

Làm một chút so sánh giữa Những cuốn sách và Những người bạn thật là thú vị. Bạn và sách là những mối duyên bất ngờ. Mọi giá trị tinh thần ẩn chứa bên trong đó đều không thể đem cân đo đong đếm được. Những liên hệ như thế này chỉ là để giúp tôi, một lần nữa nhận ra những phần vô cùng quý giá mà mình đang được đón nhận mỗi ngày.

Không phải ai trong chúng ta cũng là nhà văn, nhà thơ, nhà nghiên cứu để viết rồi xuất bản một ấn phẩm nào đó – gọi là kiến tạo sách. Song, chúng ta đều tích cực tham gia vào một quá trình khác, đó là kiến tạo tình bạn.Con người đọc sách, viết sách, đón nhận tình bạn và lại trao đi mối thân hữu đẹp đẽ ấy cho người.

Broon