Câu nói này nghe như một chân lý giải phóng, nhưng thực chất là một phép đảo ngược tinh vi của trách nhiệm. Nó không soi chiếu tâm lý, nó đóng khung thế giới. Khi một mệnh đề tự cho mình quyền giải thích mọi trải nghiệm, nó không còn là phân tích, nó trở thành giáo điều. Giáo điều luôn hấp dẫn vì nó đơn giản, và cái đơn giản luôn quyến rũ những tâm trí đang mệt mỏi. Thay vì hỏi “điều gì đang diễn ra”, nó kết luận “tất cả là do anh”. Từ khoảnh khắc ấy, tư duy dừng lại, chỉ còn bản án.
Tôi không đứng về phe đàn ông hay phụ nữ. Tôi đứng về phe Chân Ngã. Và từ đó, tôi nói: đây là một biểu hiện của tâm trí bị tổn thương, đang cố ngụy trang thành chân lý.
Quan niệm này giả định một tiền đề nguy hiểm: nữ tính là phản xạ bị động, chỉ xuất hiện khi gặp đúng người đàn ông. Nếu đúng như vậy, phụ nữ không còn là chủ thể tâm thức, họ trở thành tấm gương phản chiếu tâm lý nam giới. Điều đó không tôn vinh phụ nữ, nó tước quyền nội tại của họ. Một phẩm chất thật không cần ai “khơi dậy” như bật công tắc. Cái gì cần được kích hoạt từ bên ngoài vốn chưa bao giờ vững vàng bên trong. Gán quyền năng ấy cho đàn ông là một sự trao quyền ngầm, rồi sau đó lại kết tội chính quyền lực vừa trao.
Câu nói ngầm giả định rằng: phụ nữ chỉ có thể hiện thực hóa “sự nữ tính” khi có một người đàn ông “không độc hại” khơi dậy nó. ĐÂY LÀ MỘT CHỦ NGHĨA NÔ LỆ TINH THẦN. Nó biến người phụ nữ thành một vật bị động, một cây đàn cần bàn tay đàn ông để vang lên. Nhưng Chân Ngã không cần ai khơi dậy. Nó đã hiện diện. Nó không chờ đàn ông tốt để bung nở. Nó tự tỏa sáng khi được nhận diện. Khi nói “đàn ông độc hại khiến phụ nữ trở nên nam tính”, ta đang phủ nhận quyền tự chủ tâm linh của người phụ nữ. Như thể cô ấy không thể chọn sống trong nữ tính chân thật, mà chỉ có thể phản ứng lại đàn ông bằng nam tính giả tạo.
Và nếu một người đàn ông “không độc hại” thực sự tồn tại, người biết lắng nghe, yêu thương, quy phục Chân Lý, thì liệu anh ta có “kích hoạt” sự nữ tính trong phụ nữ? Chưa chắc, bởi một người phụ nữ ngã mạn thì dù Phật có đứng trước mặt vẫn không kích hoạt được gì trong cô ta. Khi hai Chân Ngã gặp nhau (không phải chỉ từ một người), không có chiến đấu, thay vào đó là sự giao hòa. Như sông về biển. Như hơi thở gặp không khí.
Nhưng nếu phụ nữ chỉ “trở lại nữ tính” khi gặp người đàn ông lý tưởng, thì rõ ràng cô ấy chưa từng sống trong nữ tính thật sự. Cô ấy đang sống trong phản ứng. Phụ nữ không cần đàn ông để “khơi dậy” bản chất của mình. Cô ấy cần tỉnh thức.
Hãy dừng lại ở khái niệm “nam tính” đang bị sử dụng. Nó thường bị trộn lẫn giữa phẩm chất tồn tại và hành vi phòng vệ. Quyết đoán, ranh giới, tự chủ, sức mạnh nội tâm không phải tài sản độc quyền của nam giới. Đó là thuộc tính của Chân Ngã, không thuộc về giới tính sinh học. Khi một phụ nữ đứng vững, nói không, giữ ranh giới, nhiều người vội gắn nhãn “nam tính” vì họ chưa quen nhìn sức mạnh nơi hình hài nữ. Cái nhãn ấy không mô tả sự thật, nó mô tả sự bối rối của người quan sát. Khi nhận thức chưa mở rộng, nó gọi cái lạ bằng tên cũ.
Ngược lại, “nữ tính” cũng thường bị hiểu sai như sự mềm yếu, nhún nhường, chịu đựng. Đó không phải nữ tính, đó là điều kiện hóa. Nữ tính đích thực là khả năng cảm nhận sâu, dung chứa, sáng tạo, kết nối với dòng sống. Một dòng sông mềm, nhưng không yếu; nó bào mòn cả núi đá. Khi một người phụ nữ không còn chấp nhận vai trò chịu đựng, cô ấy không đánh mất nữ tính, cô ấy giải phóng nó khỏi nhà tù đạo đức giả. Việc gọi sự thức tỉnh ấy là “nam tính hóa” chỉ cho thấy cái nhìn vẫn còn mắc kẹt trong khuôn mẫu cũ.
Câu nói trên cũng chứa một cơ chế tâm lý quen thuộc: chuyển trách nhiệm ra ngoài. Thay vì đối diện câu hỏi khó “tại sao tôi luôn ở trong trạng thái phòng vệ”, tâm trí bản ngã của phụ nữ chọn câu trả lời dễ “vì đàn ông độc hại”. Câu trả lời dễ luôn mang lại khoái cảm đạo đức. Nó cho phép ta vừa là nạn nhân, vừa là người nắm chân lý. Nhưng Chân Ngã không lớn lên bằng khoái cảm, nó lớn lên bằng sự thật. Sự thật thường mất lòng, trần trụi, và không ưu ái phe nào.
Không thể phủ nhận sự tồn tại của đàn ông độc hại. Họ có thật, gây tổn thương thật, để lại hậu quả thật. Vấn đề nằm ở bước nhảy vọt từ “một số” sang “tất cả”. Khi một trải nghiệm đau được nâng lên thành lăng kính nhìn toàn bộ thế giới, nỗi đau đã chiếm quyền diễn giải thực tại. Từ đó, mọi tương tác đều bị đọc theo kịch bản cũ. Người phụ nữ không còn gặp người đàn ông trước mặt, cô ấy gặp lại bóng ma của quá khứ. Cuộc gặp ấy không bao giờ công bằng cho bất kỳ ai.
Lập luận “anh không khơi dậy được nữ tính trong tôi” nghe có vẻ sắc bén, nhưng ẩn chứa sự phụ thuộc tinh vi. Nó nói rằng trạng thái nội tâm của tôi nằm trong tay anh. Hôm nay tôi mềm vì anh tốt, ngày mai tôi cứng vì anh xấu. Đó không phải tự do, đó là giao quyền tự chủ cho người khác rồi gọi tên nó là tỉnh thức. Một người thực sự trưởng thành không trao chìa khóa nội tâm cho bất kỳ ai. Họ mang theo khí chất của mình như mang theo nhịp thở.
Ở chiều ngược lại, nhiều đàn ông khi nghe quan niệm này cũng rơi vào bẫy. Họ cố gắng “trở nên đủ tốt” để được thấy nữ tính nơi người đối diện. Sự cố gắng ấy thường biến thành diễn xuất. Khi diễn xuất kéo dài, mệt mỏi xuất hiện, và độc hại nảy sinh từ chính áp lực phải đúng vai. Như vậy, cả hai giới đều bị nhốt trong một sân khấu tâm lý. Không ai còn được là chính mình, chỉ còn những vai diễn phòng vệ lẫn nhau.
Thực tại sâu hơn giản dị hơn nhiều. Khi hai con người gặp nhau từ Chân Ngã, phẩm chất tự nhiên sẽ tự điều chỉnh. Không cần kích hoạt, không cần chiến đấu. Sự mềm sẽ xuất hiện khi an toàn nội tại đã có sẵn. Sự cứng sẽ xuất hiện khi ranh giới cần được bảo vệ. Cả hai đều linh hoạt, không cố định theo giới. Chỉ có bản ngã mới cần nhãn mác để tồn tại.
Chiến đấu là dấu hiệu của hệ thần kinh đang báo động, không phải biểu hiện của “nam tính hóa”. Khi một phụ nữ vào trạng thái đối đầu, có thể đó là ký ức tổn thương đang điều khiển. Khi một người đàn ông rút lui hoặc tấn công, điều tương tự cũng xảy ra. Đọc những phản ứng này bằng ngôn ngữ đạo đức chỉ làm vết thương sâu thêm. Đọc chúng bằng ngôn ngữ ý thức mở ra khả năng chữa lành. Ý thức không buộc tội, nó quan sát.
Vấn đề lớn nhất của quan niệm đang phản biện nằm ở chỗ nó tự phong cho mình địa vị chân lý cuối cùng. Ai không đồng ý sẽ bị xếp vào nhóm “độc hại”. Đó là cấu trúc tư duy khép kín. Một hệ tư duy không cho phép phản biện đã rời xa chân lý, dù nó mang hình hài giải phóng. Chân lý không sợ bị soi, chỉ có niềm tin mong manh mới cần hàng rào bảo vệ. Khi đối thoại bị thay thế bằng phán xét, sự trưởng thành dừng lại.
Một người phụ nữ thực sự kết nối với Chân Ngã không cần chứng minh nữ tính. Nó hiện diện trong ánh nhìn, trong nhịp điệu, trong cách cô ấy hiện hữu. Một người đàn ông thực sự đứng vững cũng không cần chứng minh nam tính. Khi hai trạng thái ấy gặp nhau, không có chiến trường. Chỉ có sự gặp gỡ. Mọi thứ khác chỉ là câu chuyện của bản ngã đang cố giữ quyền kiểm soát.
Có một câu nói nổi tiếng của Carl Jung:
“Until you make the unconscious conscious, it will direct your life and you will call it fate.”
Khi vô thức chưa được soi sáng, nó tạo ra các câu chuyện tiện lợi để biện minh cho phản ứng. Quan niệm “đàn ông độc hại làm tôi nam tính” thường là một câu chuyện như vậy. Nó giải thích cảm giác, nhưng không chuyển hóa nguồn gốc. Chuyển hóa chỉ xảy ra khi người nói dám quay về quan sát chính mình, không cần kẻ đổ lỗi.
Tôi không nói phụ nữ sai. Tôi nói quan niệm này chưa đủ sâu. Nó dừng ở tầng cảm xúc, chưa chạm tới tầng ý thức. Nó phản ứng với tổn thương, chưa chuyển hóa tổn thương. Một xã hội trưởng thành cần nhiều hơn những khẩu hiệu nghe đã tai. Nó cần những con người đủ can đảm để rút mũi tên ra khỏi chính mình, thay vì chỉ chỉ tay vào người bắn.
Cuối cùng, sự thật luôn đơn giản và khó nuốt. Không ai “làm” ta trở nên nam tính hay nữ tính. Chúng ta chỉ biểu lộ những gì đang vận hành bên trong. Gặp người khác chỉ là tấm gương phóng đại. Ai hiểu điều này sẽ thôi tìm kẻ kích hoạt, thôi tìm kẻ có lỗi. Họ quay về gốc, nơi Chân Ngã lặng lẽ đứng đó từ đầu, không cần biện minh, không cần chiến đấu, chỉ cần được nhớ lại.
